Diogenite
Howardite
Eucrite
Eylül ayı başında Sarıçiçek Köyü yakınına düşen göktaşlarının “hovardit” türünde olduğu söylenmişti…Bu tür göktaşlarını biraz yakından tanıyalım…
Kısaca, HED (Howardite, Eucrite, Diogenite) grubu göktaşlarının asteroid Vesta’dan kopan parçalar olduğu biliniyor…
HED grubu, “akondrit” (achondirite) grubu göktaşlarının bir alt grubu… Bu grup göktaşları mağma akıntılarının oluşturduğu “lav kayaları” gibi sonradan, birçok defa ışıl işlemden geçmiş göktaşları…
Araştırmacılar HED türü göktaşlarının, Dünyaya düşen göktaşlarının yüzde beş kadarını oluşturduğunu belirledi… HED’ler “akondrit” türü göktaşlarının da yüzde altmışını oluşturuyor…
Tümünün asteroid Vesta’nın kabuğundan koptuğu düşünülen bu göktaşları, ana kayanın jeolojik geçmişine bağlı olarak, yapısal farklılıklar gösteriyor…
İçindeki maddenin radyoizotop oranına bakılarak, bu göktaşlarının kristalleşmelerinin 4.43-4.55 milyar yıl kadar önce olduğu belirlendi… Bu göktaşları Vesta’da buluşma öncesinde, farklı asteroidlerin kabuklarında oluşurken başkalaşım geçirmiş…
Araştırmacılara göre, Vesta’ya bir milyar yıl kadar önce çarpan başka asteroidler Vesta’dan koparılan parçalarla V-Tipi asteroidlerden oluşan “Vesta Ailesi” astroidlerini oluşturdu… Kopan bu parçalardan bir kısmı daha uzaklara saçıldı…
Vesta’dan uzaklara saçılan göktaşları “Kirkwood Aralığı” (Kirkwood Gap) adı verilen bölgede toplandı…
Jüpiterin kuvvetli kütleçekimi sebebiyle kararsız bir yer olan bu bölge, yüz milyon yıl kadar süren bir süreçte, bölgedeki göktaşlarını çok farklı yörüngelere fırlattı… Bunların bir kısmı Dünyaya-yakın yörüngelere yerleşerek, V-Tipi Küçük Astroidleri oluşturdular… 3551 Verenia, 3908 Nyx, 4055 Magellan bunlardan bazıları…
Bu Dünyaya-yakın asteroidlerin maruz kaldıkları daha küçük çarpışmalar sonunda, bir kısmı zaman zaman Dünyaya çarpan, göktaşları ortaya çıktı…
Bilim insanları, kozmik-ışına maruz kalma seviyelerine bakarak, HED türü meteoritlerin, Dünyaya çarpmadan önce, 6-73 milyon yıl kadar süren birçok belirgin çarpışma olayı yaşadıklarını belirledi…
Diyojenitler (Diogenites) “D” sınıfı HED’ler olup, esas olarak (az miktarda plagioclase, olivine, troilite, ve chromite ile birlikte) “orthopyroxene” ve “hypersthene”den oluşur… Eyükrit’ler (eucrites) gibi, diyojenitler de çok az miktarda Nikel-Demir (NiFe) metal içerir… Diyojenitlerin çoğu belirli seviyede ezilmiş/parçalanmış olsa da, içlerinde beş santim kadar boyda “hypersthene” kristali de bulunabilir…
Diyojenitler, volkanik yüzey akıntılarından farklı olarak, ana mağmadan kristal ayrılması (crystal seperation) ile oluşmuştur…
Eyukrit ve diyojenitler aynı ana kütlenin, sırasıyla, yüzeye yakın ve derin bölgelerinden ortaya çıkmıştır…
Diyojenitlerde yüzde otuz oranında olivin içerenlerle karşılaşılmıştır (olivin diyojenitleri)… (Bu durumda, büyük oranda olivin içerek göktaşlarının Vesta’nın ilk olarak farklılaştığı döneme ait kaya parçaları olduğu anlaşılmakta…!)
Diyojenitlerde %45-60 Olivine, %26-38 Orthopyroxene, Chromite, Plagioclase, Pigeonite, Trolite, Diopside ve K-fldspar ile Fosfat ve Silis bulunmakta…
Taneli yapıya sahip diyojenitlerde tane büyüklüğü milimetreden santimetreye kadar değişebilmekte…
Örneklerden de görüldüğü gibi meteoritler (göktaşları) oldukça farklı renklerde olabilmekte… Atmosfer içindeki yolculukları sebebiyle ve ısı etkisiyle, taşlı yapıda olanların dış yüzeyleri herne kadar kararmış/yanmış olasa da, özellikle yere çarptıktan sonra parçalananlarda bu kömürleşmiş yüzey mevcut olmayabilir… Şüphesiz, demir-nikel’ce zengin (metalik) göktaşlarını teşhis etmek (gerek şekilleri, gerek ağırlıkları ve gerekse mıknatısa tepkileri sebebiyle) çok daha kolay…
Özellikle bazı, nisbeten açık renkli, göktaşları, bu konuda uzmanı dahi yanıltacak bir görünümde olabilir…
Şüphesiz, kesin teşhis, biraz pahalı bir işlem olan, mineral analiziyle gerçekleştirilebilir… İnternet ortamında bolca bulunan göktaşı fotoğrafları da, bu konuya yabancı olanlara fazlasıyla yeterli bilgi kazandıracak bir ortam sağlamakta…
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.youtube.com/watch?v=8e8B1ntT7e4
https://en.wikipedia.org/wiki/HED_meteorite
http://nau.edu/cefns/labs/meteorite/classification/diogenites/
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.