Gökadalar çarpışınca ne olur…? (What happens when Galaxies collide…?

  

Çarpışan   Gökadalar.

(Kaynak: NASA; ESA; J. Lotz, STScI; M. Davis, University of California, Berkeley; and A. Koekemoer, STScI)

Bu  soruya  Matt   Williams,  universetoday.com’da, 2 Ekim 2016  tarihinde  yayımlanan  yazısında  cevap  veriyor…

Samanyolu  Gökadasına  en  yakın  gökada   olan   Andromeda  gökadamıza sürekli  yaklaşmakta…  Birkaç  milyar yıl  sonra,  bu  iki  gökada  çarpışacak…!  Bu  iki  gökadadaki  yıldızların  bir  kısmı uzaya savrulurken, bir  kısmı  da,   birleşen  Kara   Delikler   tarafından   yutulacak… Bu  gökadaların  güzel  görüntülü  spiral  yapıları  bozularak, tek  bir  eliptik  gökada  oluşturmak  üzere  birleşecekler…

Evrenbilimciler  anlatılan  bu  sürecin  gökada  evriminde  doğal  bir  süreç  olduğunu  düşünüyor…

Gökadalar kütleçekimi  tarafından  bir  arada  tutulan  ve  ortak  bir   eksen  etrafında  dönen  gök  cisimleri…Özellikle  büyük  ve  küçük (uydu)  gökadalar  arasında  etkileşme  büyük… Birbirine  doğru  yaklaşan  gökadalardan   küçüğü  olan  “uydu”  gökadalar   büyük  gökadanın  yaklaşan  spiral  kolunu  kendisine  doğru  çekebilmekte… Bazı  durumlarda  da, uydu  gökadaların  hareket  doğrultusu  onun büyük  gökadanın  içine  dalmasına  sebep  olabilmekte…

Çarpaşan  gökadaların  büyüklüklerine  de  bağlı  olarak, büyük  gökada  şeklini  büyük  ölçüde  korurken, küçük  gökada  parçalanarak, büyük  gökadanın  parçası  haline  gelebilmekte…!

Bilim  insanları  gökada  çarpışmalarının  Evrende  oldukça  yaygın  bir  olay olduğunu  düşünüyor… Bu  bağlamda, Andromeda’nın  geçmişte  en  az  bir  defa  daha  çarpışma  yaşamış  olduğu  varsayılıyor…

Astronomlara  göre, “Sagittarius Dwarf Spheroidal Galaxy”  gibi  birçok  cüce  gökadalar Samanyolu  gökadasıyla,  halen,  çarpışmakta  ve  birleşmekte… Ancak,  gökadaların  içinde  yer  alan  madde (yıldızlar, gezegenler,…)  birbirlerinden  çok  uzakta  yer  aldıklarından,   bunların  birbirleriyle fiilen  çarpışması çok  düşük  bir  olasılık olarak  görülüyor…   

Çarpışan  bu  gökadalar  başta  Şili’deki  “ALMA” (The Atacama Large Millimeter/submillimeter Array)  teleskobu  olmak  üzere,  yeryüzündeki  ve  uzaydaki  teleskoplarla  araştırıldı…  Bu  araştırmalardan  sonra  hazırlanan  “H-ATLAS J142935.3-002836”   gösterdi  ki, çok  uzaktaki  bu  karmaşık  objeler   Samanyolu’nun  yakınında  gerçekleşmiş   çarpışma  görüntülerine (Antenna  Galaxy)  çok  benzemekte…!

Astronom  Edwin  Hubble, 1929’da,  gökadaların  birbirinden  uzaklaşmakta  olduğunu  gözlemledi…!  Bir  gökadanın uzaklaşma  hızı  ve  uzaklığı, onun  yayımladığı  ışığın  spektrumun  kızıl  bölgesine  doğru  kayma  derecesiyle (Hubble  Kanunu)   belirlenebileceği  anlaşıldı…

Ancak,  yapılan  gözlemlerde,  Andromeda’nın  ışığının  kızıla  değil,  maviye  doğru  kaymakta  olduğu  (blueshift)  belirlendi…  Andromeda, uzaklaşma  bir  tarafa, yaklaşmaktaydı…!

Araştırmacılar, Hubble Uzay  Teleskobuyla 2002’den 2010’a  kadar gerçekleştirdikleri  gözlemlerden, Samanyolu  ve  Andromeda’nın  bir  gün çarpışacakları  sonucuna  vardılar…  Yapılan  ölçümlerden, Andromeda’nın Samanyolu’da saniyede  110  kilometre  kadar  bir  hızla  yaklaşmakta  olduğu  belirlendi…

Bu  hız  dikkate  alındığında, Andromeda’nın  Samanyolu’yla  çarpışmasına   dört  milyar  yıl  kadar  bir  süre  var…! 

Araştırmacılar,   ayrıca, “M33”  olarak  da  bilinen    ve  Samanyolu’na  yakın  grup  olarak  bilinen  gökadaların  en  parlağı  olan   gökada  “ Triangulum”  da (Triangulum   Galaxy)  bu  şenliğe  katılacak…!

Bilim  insanlarına  göre, büyük kütleli  spiral  gökadalar,  mevcut  şekillerini  kaybederek,  nisbeten belirli  hatları  olmayan,  eliptik  gökadalara  dönüşürken,  küçük  miktarda  yıldız  doğumları  da  gerçekleşebilir…  Birleşme  esnasında  bir  arada  toplanan  büyük  miktardaki  hidrojen  gazı,  sıkışma  ve kütleçekimsel  çökmeler  sebebiyle, yeni  yıldızların  oluşumunu  tetikleyebilmekte…

Bu  yıldız  oluşumu  evresinden  sonra,  gökadaların yakıtı  biterken, en  genç  ve  en sıcak  yıldızlar supernova  olarak  patlar…!  Geriye  ise, çok  daha  uzun  sürelerle  yaşamaya  devam  edecek ,  daha  soğuk  ve kızıl,   yaşlı  yıldızlar  kalır… Bilim  insanları  gökada  çarpışmaları  sonunda  oluşmuş dev  eliptik  gökadaların   bu  kadar  çok  sayıda  kızıl  ve  yaşlı  yıldızlarla  dolu  olmasını  bu  sürece  bağlamakta…! 

Araştırmacılar Andromeda’da bir  trilyon  kadar, Samanyolu’nda  ise  300  milyar  kadar  yıldız  mevcut  olmasına  rağmen,  aralarındaki  çok  büyük  mesafeler  sebebiyle, iki  yıldızın  çarpışma  olasılığını “çok  düşük”  olarak  hesaplıyor…

Bu  iki  gökadanın  sahip  olduğu super-kütleli Kara Delikler, çarpışma  sonunda  oluşacak  yeni  gökadanın  merkezine  yakın  bir  konumda  yer  alacak…

Bu  Kara  Deliklerin birleşme  enerjisi  yıldızların, milyonlarca  yıl  sürecek  bir dönemde,  daha  büyük  yörüngelere  doğru  itilmelerine  sebep  olacak…!  Birleşecek  Kara  Deliklerin emecekleri  gaz, yeni  gökadanın  merkezinde,  parlak  bir  Kuasarın  oluşmasını  sağlayacak…

Sonunda, Kara  Deliklerin  birleşme   etkisiyle  gökada  dışına  itilebilecek  yıldızlar, çok  yüksek  hızlı (hypervelocity)  yıldızlar  olarak, gezegenleriyle  birlikte, uzayın  derinliklerinde  yol  alabilecekler… !

Gökada  çarpışmaları/birleşmeleri   gütleçekimi  kuvvetleri, gökada  içi  gazların  dağılımı, yıldız  oluşumu olarak,  bilgisayarlarda  nisbeten  kolaylıkla  simüle  edilebilmekte… 

Böyle  bir  senaryoda  Güneş’e (Güneş  Sistemine)  ne  olabilir…? 

Eğer  şanslı  ise,  oluşacak  yeni  “eliptik”  gökadadanın  dış  kenarında  bir  “2+1”  bularak (!) oraya  yerleşebilir…, veya,

Şanssızsa, Gökadanın  dışına  savrularak,  kendine  yeni  bir  “cüce”  gökada  aramaya  başlayabilir…!

  

 

Yararlanılan  Kaynaklar:

 https://www.youtube.com/watch?v=PrIk6dKcdoU 

http://www.universetoday.com/30637/galaxy-collision/