“Uçak teknik bir arıza yüzünden (sebebiyle) düştü….” sıkça duyduğumuz bir söylem…!
“Teknik arıza” nedir…? Anlamlı bir söylem midir…? Bu yazıda, bu konuya-biraz-açıklık getirmeye çalışalım…
“Başlangıç varsayımımız” askeri / sivil havacılık dilimizde bazı sözcüklerin hatalı ve/ veya gereksiz bir şekilde kullanılıyor olduğu”…!
Bu konu (ve bu konudaki düşüncemiz) yeni değil… Uzunca bir geçmişi var…
(Süphesiz, hatalı /gereksiz “söylem Dünyamız” havacılıkla da sınırlı değil…! Yabancı dil öğrenme (haklı) çabamızın tetiklediği, “yeterince şuurlu olmadığını düşündüğümüz” bir durum…
Savunma Sanayii Müsteşarlığının (SSM) adını “Es-Es-Em” diye telaffuz etmeye kalkışmamız… Muharip (Fighter) uçakların tipini “Fe” (F) yerine “Ef” şeklinde telaffuz etmeye kalışmamız aklımıza ilk gelen örneklerden… (Bu noktada, Sayın Oktay Sinanoğlu’nu saygıyla anıyorum…)
Uçak kazaları Dünyasında, anlatmayı-anlaşmayı (ve analizleri / sınıflandırmaları / izlenebilirliği) kolaylaştırmak için bazı sınıflama yollarına gidilmiş… Düşünce ve uygulama olarak yanlış değil… Bir gereklilik…
Bu kapsamda, özellikle askeri havacılıkta, bir örnek sınıflama yazının başında yer almakta…
(Geçmiş yıllarda, bu sınıflamayı “Teknik” kutusu içine “Malzeme” yazarak (haliyle, “Malzeme” kutusu içine de “Teknik” yazarak; Teknik…Malzemenin altında !) kullananlar / uygulayanlar da oldu…Üstelik uzunca bir süre… Haliyle, bu ifade şekli / uygulama yanlıştı…!)
Dikkat edilirse, “Teknik” sözcüğü, bir “arıza vurgusu” için değil, “kaza sebebi tipi / faktörü” için kullanılıyor…
Bu noktada, bazı okuyucu, “ne fark eder…aynı şey değil mi”…diye düşünebilir…!
Biz, bu durumu tersten giderek açıklamaya çalışalım…öncelikle “arıza nedir”i açıklayalım…:
Bize göre, “arıza”, uçağın “kendisinden kaynaklanan” ve uçağın uçuş görevini başarıyla yerine getirmesini değişik oranda etkileyecek (en azından pilotun keyfini kaçıracak) her şey…! (Elektronik bir devrenin yanması, sıvı kaçakları, mekanik bir parçanın kırılması, kokpit camının çatlaması, bilgisayarın normal şekilde çalışmaması,…) (Bu noktada, bir arıza neden meydana gelir…/ kim (tasarım ?) sebep olur…konusunun ayrıntısına girmiyoruz…)
Bir uçak, kısaca, elektromekanik bir yapı/sistem bütünü olarak, “fizyolojik/psikolojik/…” sorunlar yaşamaz ! Uçağın “eli titremez”… Kanatçıkları (pilotun arzu etmediği bir şekilde) oynayabilir… ! Uçağın “kafası karışmaz”, ancak, Merkezi Bilgisayarı aşırı yüklenebilir (saturated…)… Uçak “altına kaçırmaz”… sadece, sıvı barındıran sistemleri kaçak yapabilir…!
Diğer başka bir bakışla, insanlar “arıza” yapmaz… Herne kadar, sokak dilinde, “arıza yapma” şeklinde söylemlerimiz varsa da, bu tartışma konumuzun dışında kalan özel bir kullanım…
Kısaca, bir uçakta meydana gelebilecek-istenmeyen durumları- “arıza” sözcüğüyle tanımladığımızda, bunların tamamının sebepleri (sadece bir belirleme yapabilmek için) “tekniktir”… Diğer bir ifadeyle, bir uçakta, “teknik sözcüğüyle nitelenemeyecek” bir arıza meydana gelmez…!
Sanki, “teknik olmayan” arızalar da varmış gibi, bir arızayı ”teknik arıza” olarak ifade etmek (“arıza” sözcüğünün önüne “teknik” sözcüğünü eklemek), en kibar söylemle, bir “havacılık/sistem bilgisi eksikliğinin” işaretidir…!
Sonuç olarak, uçakta bir “arızanın meydana geldiğini” yazmak/söylemek maksadı ifade için yeterlidir…
“Teknik arıza”… kullanılmaması gereken, hatalı bir söylem şeklidir…!
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.