Eugene Cernan, Ay’a ayağını en son basan kişi !
(Kaynak: NASA)
Apollo uçuşlarında (1968-1972) Ay tozu Aya inen astronotları birhayli zorladı… Bir talk pudrası kadar ince fakat zımpara kağıdındaki taş tanecikleri kadar sert olan bu toz , astronot elbiselerinin ve Aya indirilen araçların hareketli parçaları arasına sızarak, ciddi tehlikelerin doğmasına sebep oldu… Bu tozun astronotlar tarafından solunma riski de cabasıydı…!
Bazı bilim insanları, Ay tozunun Ayda gerçekleştirilecek görevler esnasında, uzaydan gelen radyasyondan daha büyük bir tehlike yarattığını ileri sürdü…
Ay yüzeyi, milyonlarca yıllık bir süreçte çeşitli büyüklükteki göktaşlarının bombardımanı sonunda çok ince taneli bir toz tabakasıyla kaplıdır… Ay yüzeyine saniyede yirmi kilometreyi bulabilen hızlarla çarpan bu göktaşları yüzeydeki silis ve demir gibi metaller içeren bu yüzey kayalarını ve ay toprağını ısıtarak buharlaştırmıştır (pulverising)… Çarpmalar esnasında oluşan aşırı ısınma sebebiyle eriyen silisin oluşturduğu cam tanecikler (beads) ani soğuyarak tekrar yüzeye düşer…
Bu tekrarlı çarpmalar yüzeydeki silis ve diğer mineralin daha da ince toz haline dönüşmesine sebep olur… Ay yüzeyinde, Dünyadaki gibi rüzgarların mevcut olmaması sebebiyle, oluşan bu sert toz parçalarının sivri uçları zamanla aşınmaz… Astronot elbiseleri başta olmak üzere, girdikleri / yapıştıkları her bir yapıda aşınma hasarına veya delinmeye sebep olur…
Astronotların Ay yüzeyinde sınırlı sürelerle kalmaları sebebiyle, bu tozun verdiği hasar ve rahatsızlık sınırlı kaldı… Yine de, bu tozun tehlikeli bazı özelliklerini gözlemek mümkün oldu…!
Apollo uçuşlarından önce NASA Ay tozunun astronotlar ve Aya indirilecek araçlar için problem yaratacağını bilmekteydi… Ancak, Aya inildikten sonra bu tozun beklenenden daha büyük problemler yaratabildiği bizzat gözlendi ve yaşandı…
Bilim insanları, Ay tozunun Aya İniş Aracı (Lunar lander) içindeki oksijenle birleşince ani olarak ateş alabileceğini ileri sürdü…Aya iniş aracının (Aydan ayrılma modülü’nün) Ay yüzeyinden ayrılmasından önce, Armstrong ve Aldrin, bir miktar tozu araç içine alarak, basınçlandırma esnasında güvenilirliği hususunda bir test yaptılar… Neyse ki, Ay tozunun basınçlandırma havası içindeki oksijene tepki vermemesi üzerine, Ay yüzeyinden ayrılış başarıyla gerçekleştirildi…
Astronotların Ayda çekilen videolarından da görüldüğü üzere, Ay tozu yerden kolayca havalanmakta ve astronotların elbiselerine ileri derecede yapışmaktaydı…Astronotların başlıklarındaki Güneş perdeleri (visor) ve araç içindeki göstergeler de buna dahildi… Bunlardan en riskli olanı, toz tanelerinin elbiselerindeki ve araçtaki sızdırmazlık sağlayan contalara da yapışmakta olmalarıydı…
Toz tanecikleri uzaydan gelen şarjlı parçacıkların çarpmaları sebebiyle, elektrik yüklüydü… Yapışmalarının esas sebebi buydu…
Apollo 17 ekibinden Harrison Schmitt ve Eugene Cernan Ay tozu yapışması sebebiyle, uzay elbiselerinin (space suit) hareketli parçalarında sıkışma yaşadıklarını rapor ettiler… Kollarını hareket ettirmekte zorlanmışlardı… Vizörlerine yapışan tozu silmek istediklerinde, zımpara kağıdıyla siliyormuş gibi, camı çizdiğini belirlediler… Uzay elbiselerinin eklem yerlerindeki contalarda küçük hasara sebep olan bu tozlar küçük miktarda hava kaçağına da sebep oldu… ! (Yine de, bu zorlanma görevlerini gerçekleştirmelerini engelleyecek seviyede değildi…)
Ay yüzeyine inen astronotları Ay tozundan korumak mümkün olamadı… Astronotlar uzay elbiselerini aynı kabin içinde giyip çıkarmak durumundaydı… Uzay elbiseleriyle araç içine taşınan tozlar, araç içi basınçlandırılınca, havada uçuşmaya başlamaktaydı… Araç içini kaplayan bu toz parçacıkları, kaçınılmaz olarak, astronotlar tarafından da solunmaktaydı…
Bu tozun bir başka yan etkisi yanmış barut veya ıslak kül gibi kokmasıydı…!
Astronot Cernan, tırnakları arasına giren toz parçalarının Dünyaya dönüşü takiben, üç ay süresince orada kaldığını söyledi…
Ayda rüzgar esmese de, Aya inen araçların roket motorlarının hareketlendirdiği Ay tozunun yakın çevredeki araçlara zarar verebileceği deneysel olarak kanıtlandı…
Apollo 12 ekibinin yakınına indiği “Surveyor 3” Aracından sökülen kamera yapısında böyle bir Ay rüzgarı aşındırması belirlendi…
Roketlerin Ay yüzeyinden kaldırdığı toz rüzgarlarının, Ay yüzeyindeki düşük atmosfer basıncı sebebiyle, çok uzak mesafelere kadar etkili olabileceği anlaşıldı…
Yararlanılan Kaynak:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.