Gimli Glider
“Uçuş tecrübesi tehlike yaratır mı…?” adlı yazımızdan sonra, bu defa da, “uçuş tecrübesinin hayat kurtardığı” bazı olaylara göz atalım dedik…!
Burada örnekleyeceğimiz uçuş kazalarının/olaylarının ilki, 23 Temmuz 1983 tarihinde meydana gelen ve “Gimli Glider” adıyla bilinen kaza/olay… Kısaca, Air Canada Boeing 767-233 “Flight 143” olayı…
İnternetteki bilgilere göre, uçuş esnasında, yakıtı bittiği için her iki motoru da duran uçağın pilotları uçağı Manitoba şehrinin (uçuş için kullanılmayan) ‘Gimli Industrial Park Airport’a (Hava Meydanına) süzülerek (gliding) iniş yaptırmayı başarıyor… Bu olay esnasında, uçakta bulunan sekiz kişilik mürettebat ve 61 yolcudan sadece onu hafif şekilde yaralanıyor…. Uçakta da sınırlı bir hasar meydana geliyor…
Montreal’in Dorval Uluslararası Hava Limanından Edmonton Hava Limanına gitmek üzere havalanan uçağın yakıtı, yaklaşık 41 000 fit (12 500 metre) yükseklikte uçarken, yarı yolda bitiyor…
Neyse ki, uçağın her iki pilotu da yeterince tecrübeli… Pilotlar, biraz da mecbur kalarak, uçağı Kanada Hava Kuvvetinin bir zamanlar kullandığı, artık, yarış pisti olarak kullanılan Gimli Hava Meydanına (RCAF Station Gimli) indirmeyi başarıyor…
Meydana gelen bu “uçuş olayı”nın incelenmesinden sonra, bir çok insan hatası belirleniyor. Bunlar içinde ilginç olanı, uçağa yakıt ikmali yapılırken “imperial/metrik” sistem dönüştürme hatasının yapılmış olması… (O günlerde, ölçüm birimlerinde “imperial”den (inch-pound sisteminden “metrik”e (santimetre-kilogram) dönüşüm gündemde…) Kısaca, uçağa “pound” (0.453 kg.) birimiyle yüklenen yakıtın kayıtlara “kg” olarak geçirilmiş olması ve bu durumun hem yakıt ikmalini yapanların, hem de pilotların gözünden kaçmış olması… (Bu durumda uçağa, gerekenin yarısından daha az yakıt ikmali yapılmış oluyor…!)
Kaza İnceleme Raporunda başka ayrıntılar ve bulgular da mevcut…
Pilotlar Winnipeg Hava Trafik Kontrolundan da destek alarak, bu inişi başarıyla gerçekleştiriyor…
Pilotların, kural hataları sebebiyle-uçuşları “sınırlı süreli” olarak durdurulurken, gerçekleştirdikleri başarılı iniş için de ödüllendiriliyor…! Gerek onarılan uçak ve gerekse pilotlar daha sonra uçuşlarına devam ediyor…
Yaşanan bu olay, “Falling from the Sky: Flight 174” adlı bir televizyon filmine esin kaynağı oluyor… “Gimli Glider” adıyla, “Mayday” adlı televizyon belgeseli dizisinde de konu ediliyor…
*
Bir başka “başarılı süzülüş” hikayesi… “Air Transat Flight TS 236”…
Toronto’dan (Ontario, Kanada) Lizbon’a (Portekiz) bir uçuş… Tarih 24 Ağustos 2001… Airbus A330-243 Atlantik Okyanusu üzerinde uçarken, yakıt bitmesi sebebiyle, motorları duruyor…! Uçakta meydana gelen, ancak, Pilotların zamanında farkedemediği bir yakıt kaçağı yakıtın boşalmasına sebep oluyor… Uçakta 293 yolcu ve dokuz mürettebat mevcut…
Pilotlar, Azor adalarındaki bir askeri hava meydanına 19 dakika süren bir süzülüşten sonra, başarıyla iniş yapıyor… (Gimli Glider’den daha uzun bir süzülüş mesafesi…!)
Uçuşun dördüncü saatinde, 2 numaralı motorda “yağ sıcaklığı düşük-yağ basıncı yüksek” ikazı alındığında, yeterince tecrübeli pilotlar yerdeki bakım merkeziyle görüşerek, bunun bir hatalı sinyal (false warning) olduğu sonucuna varıyorlar…
Ancak, yirmi dakika kadar sonra, bu defa, “yakıt sistemi balansı bozuk” ikazı alınıyor…! Kural gereği, yakıtı çok olan tanktan, yakıtı az olan tanka transfer başlatılıyor… (Yakıt kaçağı durumunda çok yanlış bir uygulama…!)
Gerçekte, iki numaralı motora yakıt sağlama hattında kaçak var…! Kaçak sebebiyle, yakıt-yağ soğutucusundan (fuel-oil heat exchanger) daha fazla yakıt geçince, yağ sıcaklığı düşüyor; doğal olarak da, yoğunluk ve yağ basıncı artıyor…
Durumun ciddiyetini anlayan pilotlar Kuzey Atlantikteki Lajes Hava Üssüne (Azor Adaları) acil iniş planlıyor…
İnilecek meydana 217 kilometre uzaklıktayken, yakıtsız kalan 2 numaralı motor duruyor… 120 kilometre kala da…1 numaralı motor…
Uçakta sadece, RAT (Ram Air Turbine) ile sağlanan sınırlı elektrik gücü mevcut…
Askeri Hava Trafik Kontrolun da yardımıyla, uçak hava meydanına yönlendirilebiliyor… Kaptan Pilot, hava meydanına alçalabilmek için, uçağa yükseklik ve hız kaybettirecek manevralar yaptırıyor…
Neyse ki, 370 kilometre hızla da olsa, piste iniş başarılıyor… Uçakta bulunan yolculardan ondördü ve uçuş ekibinin ikisi hafif şekilde yaralanıyor… Uçağın iniş takımı bölgesinde ve gövde altında hasar oluşuyor…
Kanada ve Fransa Otoriteleriyle birlikte, Portekiz Kaza İnceleme ve Önleme Otoritesi (Portuguese Aviation Accidents Prevention and Investigation Department-GPIAA) bu kazayı inceliyor…
Yapılan incelemede, bakım amacıyla motor değişimi sürecinde, hatalı olarak takılan bir parçanın yakıt hattına sürtünerek (titreşimin de etkisiyle), uçuşta delinmesine sebep olduğu belirleniyor…!
Pilotların yakıt kaçağını zamanında farkedememesi de bir “hata” (error) olarak raporda belirtilmiş… Yine de, Kaptan Pilot Piche’ye, 2002’de, başarılı iniş madalyası verilmiş…
Haliyle, Pilot El Kitabından başlayarak, yakıt miktarının izlenmesi için uçaklara bir çok emniyet tedbiri uygulanmış…
Bu olay da, “Flying on Empty” adıyla, bir televizyon belgeseline konu edilmiş…
2010’da, Kaptan Pilot Piche’nin hayatını anlatan, “Piché: The Landing of a Man” adlı, Fransız-Kanada ortak yapımı bir film (biographical drama) de yapılmış…
*
Son örnek olayımız… “US Airways Flight 1549”; Airbus A320-214…
Şu, filmi de yapılan “sulu” kaza…! LaGuardia Hava Meydanından (New York City) havalanan uçağın Hudson Nehrine (Hudson River) mecburi inişi…
Bu olay 15 Ocak 2009’da meydana gelmişti… Kalkışı takiben, kuşlarla çarpışma sebebiyle, her iki motoru hasarlanan uçağı, Pilotlar New York City (Manhattan) ve Weehawken arasındaki nehre (controlled ditching) indirmişti… Uçakta 150 yolcu ile beş mürettebat mevcuttu… Beşi ciddi şekilde olmak üzere yüz kişi yaralanmıştı…
Uçak, kalkışı takibeden üçüncü dakikada, Kanada kazları sürüsüyle karşılaştı… Motorlara da giren kazlar, her iki motorun da güç kaybetmesine sebep oldu… Kaptan Pilot Chesley Sullenberger ve Yardımcı Pilot Jeffrey Skiles uçağı nehre indirmeyi başardı… Uçuş ekibi, bu başarılı inişten sonra madalyayla ödüllendirildi…
Kaptan Pilot, daha önce Planörle uçuş eğitimi de almış olan, Chesley B. “Sully” Sullenberger gerçekten tecrübeli bir pilot… Toplanda yirmibin saate yakın uçuşu mevcut… Yine, yeterince tecrübeli olan pilot Jeffrey B. Skiles’in ise A320 ile ilk uçuşu…
Pilotlar, kalkış meydanına geri dönmeye yetecek hız ve yüksekliğin mevcut olmadığını anlayınca, nehre inmeye karar veriyor…
Nehre indirilen uçak halen, “Carolinas Aviation Museum”da (Charlotte, North Carolina) sergilenmekte…
Kaptan Pilotun nehre iniş kararının uygunluğu kazayı inceleyen NTSB (National Transportation Safety Board) ve takiben, bu konuda çevrilen sinema filminde detaylı sorgulandı… Pilotların doğru bir kararla, bu inişi başarıyla gerçekleştirdiği sonucuna varıldı…
Sonuç olarak, Uçuş tecrübesi hayat da kurtarabiliyor…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://en.wikipedia.org/wiki/Gimli_Glider
https://en.wikipedia.org/wiki/Air_Transat_Flight_236
https://en.wikipedia.org/wiki/US_Airways_Flight_1549
