Jüpiter
(Kaynak: Kelvinsong CC by S.A. 3.0/universetoday.com)
Jüpiter hakkındaki bilgilerimizi, Matt Williams’ın Universetoday.com’da 8 Mayıs 2017 tarihinde yayımlanan bir yazısıyla güncelledik…
Jüpiter, Galile’yi (Galileo Galilei) “Galile” yapan gezegen…!
Williams’a göre, Dünyaya uzaklıkları bir tarafa, büyük kütleçekimi kuvvetleri ve güçlü manyetik alanları, Jüpiter ve diğer gaz gezegenlerin incelenmesini zorlaştırdı… (Gerçekte, Ayı bir tarafa bırakırsak, fazla şikayet etmeden ve sıkça incelenebilen tek gezegen Mars oldu ve olmakta…! Dünya insanının, ayağını yere basamayacağı gezegenlere olan ilgisi de-doğal olarak-az olmakta…)
Bilim insanları, uzun zamandan beri, Jüpiterin katı bir çekirdeğe sahip olduğunu düşünmekte… Jüpiterin etrafını yoğun ve kalın bir gaz katmanı sarmış olsa da, atmosferde aşağıya inilince bu gaz ortamın yoğunluğunun ve basıncının artması doğal bir durum… Bilim insanları, yeterince derine inilince, bu gaz katmanının katılaşacağını, katı cisim davranışı göstereceğini ileri sürmekte… Kısaca, Jüpiterin gaz atmosferi, aşağıya inilince, önce, sıvılaşmakta sonra da katılaşmakta…
Jüpiterin üst atmosferinin, hacimsel olarak, % 88-92 Hidrojen, % 8-12 Helyumdan oluştuğu belirlendi… (Kütle olarak ise, % 75 Hidrojen, % 24 Helyum…%1 diğer elementler…)
Yapılan ölçümlerle, Jüpiterin atmosferinde eser miktarda metan, su buharı, amonyak ve silikon-temelli bileşiklerin, ayrıca benzen ve diğer hidrokarbonların da mevcut olduğu belirlendi… Karbon, etan, hidrojen sülfit, neon, oksijen, fosfin ve sülfür de eser miktarda mevcut olan diğer elementler… Donmuş amonyak kristalleri atmosferin üst tabakalarında varlığı belirlenen elementlerden… (Bu element bolluğunun bir sebebi de, Jüpiterin “avladığı” kuyruklu yıldızlardan kaynaklanıyor olmalı…!)
Jüpiterin içindeki daha yoğun malzemenin, kütle olarak, % 71 Hidrojen, % 24 Helyum ve % 5 diğer elementlerden oluştuğu belirlendi…
Araştırmacılar, Jüpiterin çekirdeğinin (core) element karışımından oluştuğunu düşünüyor… Bunun dışı ise, içinde bir miktar metalik Helyum da bulunan Metalik Hidrojenden oluşuyor…
Jüpiterin çekirdeğinin kayalık olduğu düşünülse de, bu durum henüz teyid edilemedi…!
Araştırmacılar, 1997’de, kütleçekimsel ölçüm verisine dayanarak, Jüpiterin çekirdeğinin Dünyanın kütlesinin 12-45 katı (Jüpiterin kütlesinin % 4-14’ü) olabileceğini hesapladılar…
Mevcut teoriye göre, Jüpiter dahil gezegenler 4.5 milyar yıl önce, Güneş Bulutsusundan (Solar Nebula) meydana geldi… Jüpiter, Güneşin oluşumundan artakalan maddenin büyük bir kısmını (diğer tüm gezegenlerin iki katı) kendi bünyesinde topladı… Jüpiteri oluşturan ana madde olan Hidrojen Güneşi de oluşturan ana madde… (Gerçekte, üretilmesinin kolay olması sebebiyle, Hidrojen Evrende de en bol bulunan madde… !)
Güncel Güneş Sistemi modellerine göre, Jüpiter, bugün bulunduğu yerden farklı bir bölgede oluştu… “Büyük Göç Hipotezi” ( Grand Tack Hypothesis ) adı verilen teoriye göre, Güneşten uzakta oluşan Jüpiter, 4 milyar yıl kadar önce, Güneşe yaklaşarak (migration) bugünkü konumuna yerleşti…
Jüpiter, bu süreçte, Güneşe daha yakın konumda ortaya çıkmış olan (olası) başka büyük gezegenleri (Süper-Dünyalar) de yutarak, kütlesini artırdı…!
Jüpiter, 1995-2003 döneminde “Galileo” aracı ile yörüngesinden incelendi…Bugünlerde ise, JUNO aracı ile, kutuplardam geçen ve 53 gün süren bir yörüngeden, incelenmekte…
JUNO’nun ana roket motoru sisteminde ortaya çıkan bir arıza sebebiyle, daha alçak yörüngeye inme planı askıya alınmış ise de, bulunduğu yörüngeden Jüpiterin iç yapısını kapsamlı inceleyerek, bu yapı hakkındaki bilgilerin detaylandırılması beklenmekte…
Bilim insanları, mevcut bilgilerle, Jüpiterin demir ve kuarz minerali içeren bir çekirdeği ile bunu saran metalik bir Hidrojen katmanının mevcut olmasının olası olduğunu düşünüyor…
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.universetoday.com/14470/does-jupiter-have-a-solid-core/
