Mira’nın ve VZ Ceti’nin Chandra x-ışını görüntüsü ve temsili resim.
(Kaynak: NASA/CXC/SAO/M. Karovska et al./M. Weiss/nightskyinfo.com)
“Değişken Yıldızlar” (Variable Stars), adından da anlaşılacağı üzere, parlaklığı (ve haliyle görünürlüğü) değişen yıldızlar…
Astronomlar, bu özellikteki yıldızların Samanyolu başta olmak üzere, diğer gökadalarda da bolca mevcut olduğunu belirledi…! Bunlardan bazılarının davranışı periyodik iken, diğer bazıları ise, astronomları şaşırtmaya devam ediyor…
Adı “harika” anlamına gelen Mira, daha önceki adıyla Omicron Ceti, 13 Ağustos 1596’da, Alman astronom David fabricious tarafından, Cetus (Balina) Takımyıldızı içinde belirlenmiş…
Takibeden Ekim ayında gözden kaybolan bu yıldız, 1603 yılında tekrar görünmeye başlamış… Bir süre sonra tekrar gözden kaybolmuş…
Bugünlerde, bu yıldızın parlaklığının 332 günlük dönemler halinde, maksimum parlaklıktan sönüklüğe değiştiği biliniyor… Ortalama parlaklığı (+3) – (+10) arasında değişiyor… Parlak döneminde çıplak gözle haftalarca görünebiliyor… Herne kadar parlaklık değişim periyodu biliniyorsa da, maksimum parlaklık veya sönüklük derecesi değişken… Kısaca, belirli bir kurala bağlı değil… Mira’yı “acayip” kılan da bu özelliği…!
Astronomlar, Mira’nın uzun periyodlu ve büyük-genlikli, önemli değişken yıldızların ilk örneği olarak kabul ediyor…Bunların tümü palsler halinde ışıyan, spektral tipi M, S veya C olan, büyük kızıl dev yıldızlar…
Mira Ceti, 300 ışık yılı uzaklıkta… Amerikalı astronom Robert Grant Aitken, 1923’te, Mira’nın küçük bir yol arkadaşının (VZ Ceti) da mevcut olduğunu belirledi… Kendisi de değişken bir yıldız olan VZ Ceti, Miranın etrafında periyodu 500 yıl olan bir sürede dolanmakta… Bu yıldızın değişkenliğinin Mira’nın rüzgarından madde kapmasıyla ilişkili olduğu düşünülmekte… (Yeni madde…yeni yakıt…!)
Costantino Sigismondi, quodlibet.net’te (Quodlibet Journal) Mira hakkında biraz daha detay vermiş… Mira’nın mitolojideki “Davud Yıldızı” (Star of Bethlehem) olabileceğine dikkat çekmiş… Mira, ortalama yirmiiki yıllık dönemler halinde, bölgesinin en parlak yıldızı olmakta…
Mira’nın, morötesi ışık bandında yapılan gözlemlerde, kırmızı renkteki bu yıldızın etrafını morötesi bir bulutsunun sardığı, ayrıca, bu yıldızın 13 ışık yılı uzunluğunda bir kuyruğunun da mevcut olduğu belirlendi…
“Galex” (Galaxy Evoluation Explorer) projesinde çalışan araştırmacılar, Güneşten sadece yüzde yirmi daha büyük olan Mira’nın gerçekte Marsın dolandığı yörüngeye kadar ulaşacak bir hacme sahip olduğunu belirledi…! Bilim insanları, bu kadar büyük hacimli yıldızların (kızıl devlerin) dış katmanlarına etki eden kütle çekiminin düşük seviyede olması sebebiyle, atmosferinin dış katmanını uzaya bir kuyruk oluşturacak şekilde püskürebileceğini (blow away) düşünüyor… Yıldızın, çevresindeki yıldızlara göre yüksek yörünge hızı sebebiyle, hareket yönünde püskürdüğü madde bir “yay şoku” (bow shock) oluştururken, arkasına doğru püskürtülen madde ise oldukça uzun bir kuyruk oluşturmakta…
Kuyruk içindeki uyarılmış (excited) hidrojen molekülleri bir kuyruk görünümü oluşturacak şekilde morötesi ışık olarak parlamakta…
Araştırmacılar, Mira’nın, gerçek bir “Kayan Yıldız (Shooting Star) olduğunu düşünüyor…
Yararlanılan Kaynaklar:
