Kozmoloji  nedir…?    ( What Is Cosmology…? )

Evren’in  kısa  tarihi.

Bu  soruya cevabı, Nola  Taylor  Redd,  space.com’da, 25  Eylül 2017  tarihinde  yayımlanan  yazısında  vermiş…

Kozmoloji, Evrenin  Büyük  Patlamayla (Big  Bang)  doğumundan  günümüze  kadar geçirdiği  evreleri  araştıran, Evrenin  geleceğini  tahmin  etmeye  çalışan  ve  Astronominin  bir  kolu  olan  bilim  dalı…

Kısaca,  Kozmoloji, Evrende  gerçekleşen  büyük  boyutlu  olaylarla  ilgilenmekte…!

Sicim  Teorisi, Kara  Madde, Kara  Enerji  ve/veya birden  fazla  Evrenin  mevcut  olup  olmadığı  (Multiverse) … gibi  konular Kozmolojinin  araştırma  alanlarından…

Redd’e  göre,  insanlığın  Evren  hakkındaki  anlayışı,  zamanla, büyük  ölçüde  değişime  uğradı… Bugünlerde aramızda, Dünyanın  düz  olduğuna  hala   inananlar  mevcut  olsa  da, yeni  keşifler  Evren  hakkındaki  algıyı  hızla şekillendirmekte…

Milattan  sonraki 1600’lü  yllara  kadar, Dünyanın  Evrenin  (daha  doğru  bir  ifadeyle, gece  gökyüzünde  görünen şeylerin)  merkezinde  olduğuna, gözlenen  bu  ışıklı  cisimlerin Dünyanın  etrafında  dolandığına  inanılıyordu… (Elbette,  Sarı  Öküzü  de unutmamak  gerek…!)

Polonyalı bilim  insanı Nicholaus Copernicus, ilk  defa  olarak, Dünyanın  ve  o dönemde  bilinen   diğer  gezegenlerin  Güneşin  etrafında dolandığını  ileri  sürdü… Bu  gelişme, Evren  hakkındaki anlayışı büyük  ölçüde  değiştirdi…!

Onyedinci  yüzyılın  sonlarına  doğru,  İngiliz  Bilim  İnsanı  Isaac  Newton, gezegenler  arası  kuvvetin (gravitasyon  kuvvetinin) nasıl  etkileştiğini  hesapladı…

Alman  Bilim  İnsanı  Albert  Einstein, yirminci  yüzyılın  başlarında,  uzay  ve  zamanı  birleştiren  Genel  Görecelik Kuramını ( Theory  of  General  Relativity ) yayımlayınca, Evren  hakkındaki  anlayışı, neredeyse, temelinden  yıktı… !

Bilim  insanları, 1900’lü  yılların  başında, Samanyolu  Gökadasının Evrenin  tamamını  kapsayıp  kapsamadığını  tartışmaktaydı… Bilim  insanı (ABD’li) Edwin  Hubble, 1930’lu  yılların  başında  gerçekleştirdiği  gözlemlerle  ve gerçekleştirdiği  mesafe  ölçümleriyle, Samanyolu  Gökadasının, Evrende  mevcut  pek  çok  gökadadan  sadece  biri  olduğunu  gösterdi… Evren, o  güne  kadar  sanılandan  çok  daha  büyük  olmalıydı…!

Hubble, Evrende  sadece  başka  gökadaların  da  mevcut  olduğunu  göstermekle  kalmadı… Bu  gökadaların  hızını  ölçerek, Evrenin  sabit  durumda  olmayıp, “şişmekte” (expansion)  olduğunu  da  ortaya  koydu…

İngiliz  Bilim  İnsanı Stephen Hawking, Evrenin,    gerek  boyut  ve  gerekse  zaman  olarak,   bir  sonunun  olması  gerektiğini  ileri  sürdü…

Evrenin, Büyük  Patlamadan  geriye  kalan  bir  “artalan  ışıması”nın  ( Cosmic  Microwave  Background Radiation-CMB ) olduğu,  bir  radyateleskoptaki  güvercin  pislikleri  temizlenirken,  tesadüfen  keşfedildi…

Bilim  İnsanları, CMB’nin keşfinden  sonra, Evrenin  CMB  Haritasının  çıkarılması  için  yoğun  araştırmalar  yaptı… NASA  tarafından 1989  yılında  uzaya  gönderilen “COBE” (  Cosmic  Background Explorer )  aracı  ile, uzaydaki  radyasyonu  kapsamlı  olarak  ölçtü…

Hubble  Uzay  Teleskobuyla, “Cepheid Variables”  olarak  adlandırılan  Pulsarlar  üzerinde  gerçekleştirilen  ölçümlerle, Evrenin  “şişme”  hızı daha hassas  bir  şekilde ölçüldü-hesaplandı…

NASA’nın   WMAP ( Wilkinson Microwave Anisotropy Probe ) aracıyla 2001-2010  döneminde  gerçekleştirilen  ölçümlerle, bilinen  maddenin (atomlarının) Evrendeki  toplam  maddenin  sadece yüzde 4.6’sını, Kara  Maddenin  ise   yüzde 24’ünü  oluşturduğu  belirlendi…

Avrupa  Uzay  Ajansı  ESA’nın  “Planck” aracıyla, 2009-2013  döneminde  gerçekleştirilen    ölçümlerle,  Evrenin  CMB  haritası  daha  da  netleştirildi…  ESA, halen, Kara  madde / Kara  Enerji  araştırması  için “Euclid”  adlı  yeni  aracı  üzerinde  çalışmakta…

Bazı  Bilim  İnsanları,  Evrenin  kapalı  ve sonlu yapısına  bakarak, başka  Evrenlerin  de  mevcut  olabileceğini  ileri  sürmekte… Büyük  Patlamayı, tek  bir  noktada meydana  gelen  bir  olay  yerine, uzay ve  zamanın Evrenin tamamında,  bir  anda  ortaya  çıkan  bir  durum  olabileceğini  ileri  sürmekte…! (Açık  olan  gökyüzünün  bir  anda,  bir  yağmur  bulutuyla  kaplanması  benzeri…)

“Planck”  ekibi, 2013’te,  Evrenin  yaşını  13.82  milyar  yıl  olarak  hesapladı…

Evrenin  sonunun  ise, ne  zaman  ve  nasıl  olacağı,  henüz  kestirilemiyor… Bilinen  bir  şey, bunun  çok  çok  uzun  bir  zaman  sonra  meydana  gelebileceği…

Dünyanın  ve  takiben  Güneşin  (olası)  sonu  daha kolay  hesaplanabiliyor…Beş  milyar  yıl  kadar  sonra…!

“Güneş  Sisteminin”  sonunu  ise  düşünmeye  gerek  yok… Güneş yok  olduğunda  “sistemi”  de  (en  azından  yaşam  için)  yok  olacak…

Geriye Mars  gibi  gök  cisimleri kalacak… Soğuk  kayalıklar…!

 

 

Yararlanılan  Kaynaklar:

https://www.space.com/16042-cosmology.html