Plüton-Charon (mesafe ölçeksiz)
Son yıllarda yapılan araştırmalarda Güneş Sistemindeki bazı gezegen ve uyduları saran kalın buz kabuğunun altında okyanusların mevcut olabileceği ileri sürüldü…!
Satürnün uydusu Enceladus, Jüpiterin uydusu Europa ve son olarak Plüton (Pluto) bunlardan öne çıkanlar…
Uzay meraklılarının iyi bildiği gibi, uzay oldukça soğuk bir ortam… Birçok bölgede bu ortam sıcaklığının “ – “ 200 santigrad dereceyi aşabildiği belirlendi… İnce de olsa, bir atmosferi mevcut olan Marsta bile gece sıcaklığı “ – “ 143 santigrad dereceye ulaşabilmekte…!
Plüton’un yanında, diğer birçok uydunun kalınlığı kilometreleri bulan buz kabuğuyla kaplı olması da bu soğuk ortamın doğrudan gözlenebilen bir işareti…
Peki… bu kadar düşük bir sıcaklık ortamına rağmen, bazı büyük gök cisimlerinin yerkabuğunun altında okyanusun var olabilmesi nasıl mümkün…?
Dünya gibi, yeterince büyük gök cisimlerinin çekirdeklerinde devam eden nükleer reaksiyon bu cisimlerin belirli oranda sıcak kalmasını sağlamakta… Ancak, yeterince büyük olmayan gök cisimlerinde bu süreç kısa sürmekte veya hiç başlayamamakta…
Bill Steigerwald ve Nancy Jones (GSFC News) tarafından, Spacedaily.com’da 5 Aralık 2017 tarihinde yayımlanan bir habere göre, bu okyanusların varolmasını mümkün kılacak başka bir mekanizma daha var…: “Yörünge Dansı”…!
NASA’nın yeni bir araştırmasına göre, gökcisimleri arasındaki güçlü gravitasyon kuvvetinin sebep olduğu deformasyon ve buna bağlı iç-sürtünme ısınması, bu gök cisimlerinin yerkabuğu altında oluşabilecek okyanusların yaşam süresini uzatabilir… (Şüphesiz, bu kapsama sadece Plüton-Charon iklisi gibi “ikili sistemler”in yanında, gezegen-uydu etkileşimleri de girmekte…)
Bir gök cisminde okyanusun varolduğu düşünüldüğünde, orada mikrobik su yaşamının da da varolabileceğini kabul etmek gerekir… Bu durumda, bu kapsamdaki yaşamın Güneş Sisteminin “Neptün-ötesi” (Trans-Neptunian) bölgesinde de varolması sözkonusu…! Son yıllarda bu bölgede varlığı belirlenen gök cisimlerinin yansıttığı ışığın analizinden bu gök cisimlerinin bazılarının kristal su buzu ve amonyak buzuyla ( ammonia hydrates ) kaplı olduğu belirlendi…
Bilim insanları, bu gök cisimlerinin yüzeyinde birikecek su buzunun uzay radyasyonu sebebiyle, amorf hale dönüşeceğini, amonyum hidratları ise parçalayacağını, bu sebeple, bu maddenin yüzeyde uzun süre barınamayacağını düşünmekte…
Bu gök cisimlerinin yüzeyinde belirlenen kristalleşmiş su buzu ile amonyum hidrat’ın başka bir yerden gelmiş olması gerekli…; gök cisminin derinliklerinden…!
Kısaca, bu gök cisimlerinin yerkabuğunun altında mevcut olabilecek su katmanının ve içindeki amonyum hidratın yüzeye sızması sonunda oluşabilecek bir durum…
“Buz volkanı” (Cryovolcanism) olarak adlandırılan bu süreçte, yerkabuğu altındaki akışkan buzun gök cismi yüzeyine çıkabildiği, en azından, cüce gezegen Ceres’te ispatlanmış bir durum…
Bilim insanları, TNO’ların merkezlerinde gerçekleşecek radyoaktif reaksiyonun bunların yüzeylerindeki buzu eriterek, yerkabuğu altında su tabakası oluşmasını sağlayabileceğini ve bu sıvı suyun milyarlarca yıl sürdürülebileceğini söylüyor… Ancak, radyoaktif bozunmanın bir (ömrü) süresi var… Bu sürecin sonunda, oluşan bu sıvı tabakasının donması gerekir…
Yeni araştırmaya göre, birbirine yakın dolanan gök cisimlerinin, birbiri üzerine uygulayacağı gravitasyon kuvveti TNO’nun içinde yeterli ısının ortaya çıkmasını sağlayarak bu su tabakasının ömrünü uzatabilir…
Gezegenbilimciler ikili-gök cismlerinin çarpışmalar sonunda meydana geldiğini söylemekte… Bu çarpışmaların-doğurduğu aylar başlangıçta tam çember şeklinde olmayan yörüngelere yerleşmekte…Yörünge zamanla çembere yaklaşırken, yörüngede dolanan uydu (ve ana cisim), gravitasyon etkisi altında periyodik deformasyonlara maruz kalır…Bu yapısal esnemeler esnasında ortaya çıkan sürtünme cismin ısınmasına ( tidal heating ) yol açar…
Yeni araştırmada bazı (Eris-Dysnomia,…) TNO’larda ortaya çıkabilecek bu ısınma miktarı hesaplandı… Bu hesaba göre, bu gök cisimlerinde mevcut olabilecek sıvı su katmanının varlığını günümüze kadar sürdürebilmesi mümkün…
Yararlanılan Kaynaklar:
http://www.spacedaily.com/reports/An_Orbital_Dance_May_Help_Preserve_Oceans_on_Icy_Worlds_999.html
HAVACILIK VE UZAY 
One thought on “Soğuk gezegenlerin okyanusları…? ( Oceans on icy worlds…?)”
Yorumlar kapalı.