Pinnacle Airlines’a ait bir Bombardier CL-600-2B19 tipi uçak (Flight 3701), 14 Ekim 2004 tarihinde, Jefferson City Memorial Airport (Missouri, ABD) yakınlarında kaza geçirmişti… Kazayla sonuçlanan bu uçuşta iki pilot Little Rock National Airport’tan (Arkansas) Minneapolis-St. Paul International Airport’a (Minnesota) gitmekteydi…
ABD Ulaştırma Kazaları İnceleme Kurulu’nun (NTSB) raporuna göre, bu kaza pilotun tırmanma esnasında uçağı “aerodinamik-stol”a sokması ve takiben duran her iki motorun da çalıştırılamaması sebep oldu…!
Bu noktada, 11 Mart 2018 tarihinde meydana gelen TC-TRB (özel uçak) kazası hakkında bilinenler hatırlandığında, bu iki kaza arasında bazı önemli benzerliklerin mevcut olduğunu düşünmek mümkün…!
Bu sitede daha önce açıklanan “Flight Radar24” uçuş grafiği ve Pilot-Kule (kısa) konuşması hatırlandığında, normal şekilde uçmakta olan uçağın, daha yüksek bölgeye tırmanış izni alındıktan sonra, beklenmedik bir şekilde, anormal duruma girdiği anlaşılıyor… Şüphesiz, bu “anormal durumun” neden kaynaklandığı henüz bilinmiyor…
Daha ileri gitmeden hemen belirtelim, kazaya uğrayan bu iki uçağın imalatçısı aynı firma olsa da, tipler arasında farklılık mevcut… TC-TRB’de takılı bulunan motorlar CF34-3B GE tipindeydi… CL-600-2B19’daki motorlar ise CF34-3B1 tipinde… (Motorların davranış olarak benzer olduğunu varsaymak, sanırım, yanlış olmaz…!)
Kazaya uğrayan CL-600’ün pilotları 33000 fitte uçmayı (cruise) planlamıştı…Kaza İnceleme raporundaki bilgilere göre, kalkıştan hemen beş saniye sonra (yerden henüz 65 metre kadar yükseklik kazanıldığında, pilotun kontrolsuz hareketi uçağın yunuslama (pitch) açısının 22 dereceye kadar yükselmesine sebep oldu…! Takiben de, “Löyye sarsıcı” (Stcik Shaker) ve “Lövye İtici” (Stick Pusher) devreye girerek, uçağın stola girmesini önledi…! (Şüphesiz, bu bilgiler Uçuş Veri Kaydedicisinden…)
Uçak 14000 fite ulaştığında Pilotlar Otopilotu devreye soktular… (Uçağın kumandasını Otopilota teslim ettiler…)
Mevcut kayda göre, Pilotlar takiben, koltuklarda yer değişimi yapmış… 15 000 fite ulaşıldığında da Otopilotu devreden çıkarmış…! Takiben de, uçağa yunuslama açısı 17 dereceye yükselecek kadar tırmanma kumandası verilmiş… Uçağın “G” (düşey ivmelenme) ölçücüsü 2.3 G değerini kaydetmiş… Uçağın tırmanma hızı dakikada 10 000 fite ulaşmış…ki, pilotların kaçınması gereken, çok yüksek bir değer…!
Bu arada, pilot/pilotlar sağa sola radır kumandası vermiş… Uçak 24600 fitte düz uçuşa geçirilmiş…Uçak üçüncü defa “pitch up” pozisyonuna (Yunuslama açısı 10 dereceden fazla…Tırmanma hızı dakikada 9000 fitten fazla…) sokulmuş…
Pilot-Kule kayıtlarından, bu aşamada, pilotun 41 000 fit yüksekliğe (bu uçak için izin verilen maksimum yükseklik) tırmanış izni istediği anlaşılıyor… Takiben de, bu tırmanışı gerçekleştirmişler… ancak ve göründüğü kadarıyla, uçuş hızına yeterince dikkat etmeyerek…! Uçuş hızı 163 knots’a (saatte deniz mili; 1852 m/saat) kadar düşmüş…
Uçak 41 000 fit yüksekliğe ulaştıktan sonra, Kaptan Pilotun kısa bir süre için kokpitten ayrıldığı anlaşılıyor… Kumanda Yardımcı Pilotta (First Officer)…
Kaptan Pilot kokpite döndüğünde, uçağın bulunduğu yüksekliği koruyamadığını farkediyor…Uçak yükseklik kaybetmeye devam ederken, “Lövye Sarsıcı” devreye giriyor (uçak stol olmak üzere…)…! Uçağın hızı 150 knots’a kadar düşmüş durumda…! Hücum Açısı (AOA) 7.5 derece civarında…Lövye Sarsıcı ve İtici birkaç defa devreye girerken, motorların devri ve yakıt akışı düşmeye (azalmaya) başlıyor… Uçağın yunuslama açısı (yatay düzlemle yaptığı açı) 7 dereceden “-“ 20 dereceye azalıyor… (Uçak dalışa geçmiş durumda…)
Uçak kontrolsuz dalışa geçince, uçuş hızının çok azalmasının da etkisiyle, her iki motorda “alev sönüyor” (flame out)…
Pilotların takibeden ondört saniyelik sürede verdikleri kumandalar sayesinde, 34000 fit yükseklikte, uçağın kumandası sağlanıyor… Ancak… motorların durması önlenemiyor…! Duran motor sebebiyle elektrik kesilince, Uçuş Veri Kaydedicisi kaydını durduruyor…!
Pilotların, motorları tekrar çalıştırabilmek için, uçağın hızını artırma girişimleri başarılı olamamış… 300 knots civarına yükseltilmesi gereken hız, 200-240 knots civarında kalmış…!
Pilotlar, acil inişte piste ulaşamamış…!
*
“CL-600-2B19” kazası (ve Kaza İnceleme Raporu) havacılık okullarında ders olarak okutulacak nitelikte…!
Umarız… istifade edilir…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.ntsb.gov/investigations/AccidentReports/Reports/AAR0701.pdf
