ABD Sayıştayı’nın (Government Accountability Office-GAO) Senato Komitesine sunduğu Haziran 2018 tarihli ve “F-35 Joint Strike Fighter” başlıklı raporda, böyle söylenmiş…!
F-35, firması (ABD) tarafından geliştirilmekte olan bir muharip uçak… Basında da sık sık gündeme gelen bu uçağın bu üretim programına dahil olan ülkelere dağıtımına başlanmış durumda… İsrail’den sonra İngiltere’ye de gönderilmeye başlandı…
Ülkemize teslim edilecek F-35 uçaklarından ilkinin 21 Haziran 2018’de teslim edileceği, bir süredir, basında duyurulmakta…
Bir tarafta, çok “maharetli” olacağı söylenen bu uçağı merakla bekleyen insanlar… Diğer tarafta ise, uçağın henüz kullanım için yeterince uygun durumda olmadığından bahseden bu rapor… Gerçek durum nedir…?
Öncelikle, F-35 uçak geliştirme programının ABD askeri havacılık tarihinin en pahalı programı olduğu söylenmekte… Sürekli gecikmeler yaşanan ve maliyeti katlanan bir program…! Bu programın, halen, “düşük yoğunluklu üretim” safhasında olduğu söylenebilir…
GAO’nun bu raporuna göre, uçakların “tam kapasitede üretim”ine (full rate production) başlanıp başlanmamasına, ABD Savunma Bakanlığı tarafından, 2019 sonunda karar verilecek…
2015 yılında gerçekleştirilen testlerde, sandalye ile fırlatmalarda, 62 kilogramdan daha düşük kütleli pilotların, fırlatma esnasında boyun hasarına maruz kalabilecekleri belirlenmişti… Geçen süre içinde, bu konuda çeşitli önlemler geliştirildi…
2014’te meydana gelen bir kaza ile, Pratt&Whitney imali motorlarda kullanılan metal contada (engine seal) bazı yetersizlikler belirlenmişti… Bu amaçla, imal edilen motorlara tadilat uygulandı…
Halen, kaska monteli görüntü ekipmanında (Helmet Mounted Display) yaşanan “ışık kirliliği” problemi üzerinde çalışılmakta…
Bir başka problem, uçak üzerindeki havada yakıt ikmal probunun, tanker uçaktan sarkıtılan ikmal ekipmanına çarparak hasarlanması… 2014-2017 döneminde 21 defa yaşanan bu emniyetsizliği gidermek için, halen, çalışmalar sürdürülmekte…
İniş takımı lastik tekerleklerinin ömür kısalığı çözümlenmeye çalışılan bir başka problem….
Mayıs-Ağustos 2017 döneminde meydana gelen “oksijen sistemi yetersizlikleri” üzerinde geliştirme çalışmaları ise halen devam etmekte…
ABD Savunma Bakanlığı F-35 Tadarik Programını, yaklaşık onaltı yıl önce, Ekim 2001’de başlattı… Bu raporda belirtildiği üzere, raporun yayımına kadar 213 uçak üretildi… Bunların büyük bir kısmı halen uçuş testlerinde kullanılmakta…
Sonuç olarak, uçaklarda belirlenen ve henüz düzeltilemeyen emniyetsizliklerin üretilmiş bu uçaklara “tadilat” (retrofit) olarak uygulanması sözkonusu…
Raporda, bu uçakların hizmmette kalacağı ortalama 60 yıl süresince, bu uçakları destekleme için (sustainment cost) 1.1 Trilyon USD harcamak gerekeceği ifade edilmiş…!
F-35’e uygulanan testlerde , Ocak 2018 itibariyle 111 adet “uçuş emniyeti ilişkili” (Category 1) ” aksaklık / eksiklik (deficiency) belirlenmiş…! Raporda, bunların bir kısmının, “tam kapasitede üretim” safhasına geçinceye kadar dahi giderilemeyeceği söyleniyor…!
Göründüğü kadarıyla, F-35’ler uzun bir süre daha askeri havacılığın gündeminde kalacak gibi görünüyor…
“Milli Muharip Uçak” imalini hedefleyenlerin F-35 projesindeki gelişmeleri “iyi okumalarında” fayda olacaktır…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.gao.gov/assets/700/692307.pdf
