Endonezya’da meydana gelen Boeing 737-8 (MAX) kazasının Ön Raporu 29 Kasım 2018’de yayımlandı.
Şüphesiz, meydana gelen kazaların tümü üzücü; özellikle de insan hayatının kaybına yola açanlar… Öncelikle belirtelim, Lion Air firmasının yaşadığı (ve yaşattığı) bu kaza, birçok sebepten dolayı, kolay unutulmayacaktır. Ayrıca, uçuş için kendilerine teslim edilen uçağın ‘uçabilir durumda’ (airworthy) olduğuna inanan pilotlar… Bindikleri uçağın sertifikalı (sertifikasyonlu) olduğuna, arıza meydana gelse bile, yere sağ-salim indirileceğine inanan yolcular… Satınaldıkları (yeni) uçağın, kazayla sonuçlanacak bir arıza (arızalar) yaşamayacağına inanan Havayolu İşletmecileri… Uçakta yaşanabilecek arızalar için Bakım El Kitaplarında yeterli bilgi ve yönlendirmenin mevcut olduğuna, kendisine verilen eğitimin (eğitimlerin) yeterli olduğuna inanan bakım personeli… Uçaklarının yeterli emniyet seviyeleriyle tasarlandığına ve Müşterilere bu güvenceyle sunulduğuna inanan Tasarımcılar, İmalatçılar…Uçaklarda yaşanan arızaların teşhisi ve giderilmesi için oluşturulan organizasyonun yeterli ve etkili olduğuna inanan (inanmayı tercih eden !) Otoriteler…de !
*
Bu gibi kazalarda hayatını kaybedenleri ‘görev zararı’ olarak görenlerin sayısı-maalesef-her geçen gün artmakta ! Aksi doğru olsaydı, MH17 kazasının (olayının) failleri bugüne kadar, Uluslararası Mahkemenin önüne çıkarılabilmiş olurdu !
Yine de, meydana gelen (PK-LQP çağrı koduyla tescilli) bu uçak kazası üzerine Endonezya Yetkililerinin gösterdiği performans takdiri haketmekte. 29 Ekim 2018’de meydana gelen bu kazanın, henüz bir aylık bir süre tamamlanırken, bu kadar kapsamlı bir şekilde açıklığa kavuşturulması ve bunun Dünya kamuoyu ile paylaşılabilmiş olması ‘her yiğidin harcı’ değil ! (Elbette, uçaktaki Uçuş Veri Kaydedicileri kaza incelemelerini ve sonuca varmayı çok kolaylaştırmakta. Burada, bir bu kadar da önemli olan şey, ‘niyet’…!) Bu kazanın yol açtığı büyük üzüntünün yanında, sevindirici bir gelişme. (Bu arada biz, 17 Ağustos 2016’da, Çorlu yakınında meydana gelen eğitim uçağı, Tecnam P2006T, kazasının inceleme sonucunu, hâlâ, beklemekteyiz. Yoksa, bu kazayı Endonezya’lılar mı inceleseydi ?)
*
Lion Air kazasının ayrıntısını merak edenler bu yazının altında belirtilen kaynaklara başvurabilir. Biz, raporda açıklanan bulguları özetlemekle yetinelim:
Bir önceki uçuşta yaşananlar:
- Bir önceki uçuş bir ‘gece uçuşu’.
- Uçağın hemen yerden kesiliş (rotation) anından itibaren, Lövye Sarsıcı (Stick Shaker) devreye girmiş ve uçuş boyunca ikaz vermeye (lövyeyi sarsmaya) devam etmiş. (Uçağın hücum açısı verisine bağlı olarak, pilota uçağın stol bölgesine yaklaştığını haber veren-pilotu uyaran bir sistem. )
- Uçağı uçuran pilot ‘Uçuş Hızı Ölçümleri Arasında Fark Var’ (IAS Disagree) ikazını alınca, kumandayı hemen, diğer pilota devretmiş.(Bu esnada uçak, otomatik olarak, burun aşağı pozisyona doğru trim yapmakta ! Uçak, kendi haline bırakıldığında dalışa geçmekte…)
- Pilot, uçağın Stabilize (Stabilator) Trim Sivicini Cut Out pozisyona almış (Otomatik kumandayı devreden çıkarmış; uçuş boyunca elle kumanda vermiş.)
- Uçak Jakarta Havaalanına başarıyla indirilmiş.
Pilotların beyan ettiği arıza üzerine, uçakta gerekli bakım-kontrol-test işlemleri uygulanmış (!) Uçak, tekrar uçuşa verilmiş. (Bu aşamada pilot/pilotlar kendi havacılık bilgisine, tecrübesine, risk algılamasına ve kendisine uçağı teslim edene güvenmek durumunda !)
Kazayla sonuçlanan uçuşta yaşananlar:
- Son uçuş başlarken, kokpitteki Hücum Açısı (AoA) Göstergeleri 20 derecelik bir farklı göstermiş; çok çok büyük bir fark ! Bu fark, uçuşun sonuna kadar devam etmiş.
- Bu esnada, sol pilot lövyesinde sarsıcı ikazı başlıyor.
- Uçağın Stabilize Trim Sistemi, otomatik olarak, burun aşağı trim vermeye başlıyor. Pilotlar, bu durumu durdurmak / gidermek için, burun yukarı trim yapıyor. (Uçuşun sonuna kadar bu mücadele devam ediyor !)
- Kokpit Ses kaydedicisi, henüz, bulunamamış.
Bu kazadan sonra, yetkili makamların aldığı tedbirler raporda özetlenmiş. Görünen o ki, daha şimdiden, tedbir alınması gereken pek çok saha ve eksiklik belirlenmiş !
Meydana gelen bu kaza üzerine, özellikle dış basında yayımlanan haberler de dikkate alındığında, bugün dahi, bu kazanın neden meydana geldiği hususunda tatmin edici bilgi edinmek mümkün.
Elde edilen bu bilgilerle, benzer başka kazaların-hiç olmazsa bir kısmının-önlenmesi, bugünden itibaren, mümkün olabilir.
Böyle hareket etmek mi daha doğru, yoksa, başka türlüsü mü ?
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.bbc.com/news/world-asia-46373125
(Bugünün seçimi)
