Boeing 737 Max ailesi
Atalarımız, ‘ateş olmayan yerden duman çıkmaz’ demiş. Bu sözü günümüze, ‘ateş yakarsanız dumanını gizleyemezsiniz’ diye uyarlayabiliriz !
Önce ‘Lion Air’, daha sonra da ‘Ethiopian Airways’ Boeing 737 Max 8 kazası ‘dumanı farkedilmeye başlanan’ bir ateşe dönüşmek üzere !
Dış basında yayımlanan bazı haberlere göre, ABD Adalet Bakanlığı gerek üretici firma Boeing ve gerekse ABD sertifikasyon otoritesi FAA (Federal Aviation Administration; ABD) hakkında, kazaya uğrayan uçak tipinin sertifikasyonunun yeterliliği üzerine bir soruşturma başlatmış.
Kısaca belirtelim: Sivil uçak (uçuşa elverişlilik) sertifikasyonunda, Dünyanın en etkili otoritesi FAA. Hemen sonra, Avrupa Birliği otoritesi olan EASA (European Aviation Safety Agency) gelmekte. Bunları da, ülke bazlı otoriteler takip etmekte: İngilterede CAA, Ülkemizde SHGM… gibi.
Birçok ülkenin askeri havacılık otoriteleri de mevcut. ABD’de silahlı kuvvetlerin bağımsız otoriteleri mevcutken, Avrupa Birliğinde MAWA, ülkemizde de TAHO mevcut. (Yanlış mı hatırlıyorum ?)
*
Dylon Scott tarafından, Seattle Times’te 19 Mart 2019’da yayımlanan bir habere göre, Boeing 737 Max uçağının sertifikasyonunda FAA ve Boeing firmasının bir ‘cozy’ işbirliği olmuş ! (Cozy relationship: Hafiften gizli, gereğinden yakın bir ilişki !)
Bu iddiaya göre, Boeing ve FAA, yeni geliştirilen uçağın biran önce uçuşa verilebilmesi için, ‘fazla hızlandırılmış’ bir sertifikasyon süreci uygulayarak, ‘kısa devreler’ (cut corners) yapmış ! Uçağa yeni bir uçuş kumanda (kontrol) sistemi takıldığı pilotlara dahi (gerektiği gibi) bildirilmemiş !
Bu uçaklardan ilki Ekim 2018’de, ikincisi de 10 Mart 2019’da kazaya uğradı. Kaza inceleme bulguları, meydana gelen her iki kazanın da uçuş kumanda / kontrol sisteminin tasarımıyla ilişkili görünmekte; kısaca, bu iki kazanın oluş şekli büyük benzerlikler taşımakta.
Kaynak gazetenin eriştiği bilgilere göre, üretici firma uçaklara yeni takılan kumanda sisteminin (yazılımın) uçaklara ne seviyede kumanda verebileceği, pilot kumandalarının sistemin davranışını nasıl etkileyeceği hususları tasarımcı tarafından yeterli derinlikte analiz edilmedi. Kazalardan sonra, FAA, uçağın kumanda sisteminin yunuslama (pitch) kumandasını, dokümanlarda başlangıçta ifade edilenden daha büyük miktarda, uyguladığını öğrendi !
Mevcut durumda, bu uçakların uçuşu Dünya genelinde durdurulmuş durumda.
The Seattle Times adına Dominic Gates tarafından gerçekleştirilen araştırmada, bu uçağa uygulanan modifikasyonların sertifikasyonunda FAA, bütçe kısıtlamalarının da etkisiyle, yetkisini artan bir oranda, üretici firmaya devretti. Mevcut sertifikasyon kurallarına göre, Otoriteler, sertifikasyondaki kontrol / test yetkilerinin bir kısmını, bu sahadaki tecrübesini ve sahip olduğu sisteminin yeterliliğini kanıtlayan firmalara-kontrollu bir şekilde-devredebilmekte.)
New York Times’ın yakın geçmişte yayımladığı bir haberde, FAA’in 2005’te, imalatçı firmaların, ‘uçuş emniyeti açısından kritik olan sertifikasyon uygulamaları’ için, kendi personelini kendisinin seçmesine izin veren bir uygulama başlatmış olduğu duyuruldu. (Daha önce, bu görevlere atanacak personel Otoritenin uygun görmesi halinde atanabilmekteydi.)
Basında yer alan bilgilere göre, Boeing 737 Max’ların uçuş kumanda sistemine uygulanacak yazılım değişikliklerinin Nisan 2019’da sonuçlandırılması planlandı. Ancak, bu sistemin tasarımında ne gibi hatalar yapıldığı hususunda, ABD Ulaştırma Bakanlığının, sertifikasyon bağlamında, FAA üzerindeki incelemesi henüz başlamış durumda.
The Seattle Times’ın araştırmasına göre, Boeing Firması Boeing 737 Max’lara uygulanan uçuş kumandası sertifikasyonunda üretici firma fazla sorumluluk üslendi. Geliştirilen yeni sistemin (MCAS) davranışı hususunda pilotların ayrıca eğitilmesini ve bu teknik bilginin Uçuş El Kitabına detaylı olarak sokulmasını gerekli görmedi. Gerekçesi, tasarruftu ! FAA de, sertifikasyon görevlerinin bir kısmını Boeing’e devrederek, veya bazı görevlerini hızlandırarak, tasarrufta bulunuyordu !
Kaynak gazeteye göre, Federal Büyük Jüri (Federal Grand Jury) de bu konuyu ele alıyor.
Yararlanılan Kaynaklar:
