İç Güneş sisteminde toz halkaları (temsili)
(Kaynak: universetoday.com)
Astronomların araştırmaları Güneş Sisteminin Neptün-ötesi bölgesine yoğunlaşmışken, bu defa, bir sürpriz iç Güneş Sisteminden geldi. Evan Gough’un universetoday.com’da 14 Mart 2019’da yayımlanan haberinde, Merkürün yörüngesinin yakınında bir toz halkasının (dust ring) belirlendiği duyuruldu.
Güneş Sisteminin de dahil olduğu yıldız sistemleri tozlu-disklerden doğmakta. Bu sebeple, Güneş Sisteminde tozun varlığının belirlenmesi bir sürpriz değil.
Yıldız Sistemlerini oluşturacak tozlu disklerden yıldızlar doğarken, bu diskin merkez bölgesindeki tozun çok büyük bir kısmı yıldızın (Güneşin) doğumunda kullanılır. Diskin geri kalan bölümü de, esas olarak, gezegenlerin doğumunda kullanılır. Yine de, bir miktar kaya parçası ve toz açıkta kalır.
Bu süreç ilerledikçe, sistemde (daha sonraki aşamada ‘sistem’ olarak tanımlanacak ortamda) mevcut olan serbest-toz azalır. (Yine de, çarpışan asteroidler, Güneşe yaklaşan kuyruklu yıldızlar, bölgedeki serbest tozun artışına küçük katkılarda da bulunabilir. ) Sistemde ortaya çıkacak gezegenler, cüce gezegenler, gezegenimsiler ve asteroidlerin ortaya çıkışına bağlı olarak, ortamdaki serbest toz, bu büyük kütleli cisimlerin gravitasyon etkisiyle, halkalar halinde konumlanır. Haliyle, bu halkaların arasına denk gelen bölgelerdeki ortam tozu çok çok azalır.
Sistemde, yörüngelerde dolanan toz nihayetinde Güneşin gravitasyon etkisi altında, merkeze doğru olan spiral hareketini sürdürse de, gezegenlerin daha güçlü gravitasyon etkisi altında kalarak halka bölgeleri içine hapsolabilir. Satürnün halkalarının varlığını binyıllarca koruyabilmesi bu yüzden.
Astronomlar, yirmibeş yıl kadar önce, Dünyanın Güneşin etrafındaki yörüngesini büyük bir toz halkasıyla birlikte dolandığını belirlemişti. Yakın geçmişte, başka bir toz halkasının Venüsün yörüngesinin yakınında mevcut olduğu belirlendi. Bu halkanın varlığı 2013’te doğrulandı.
Gezegenbilimciler, Güneşe çok yakın olması sebebiyle, Merkürün bir toz halkasının mevcut olamayacağını düşünmekteydi. Bu gezegenin nisbeten zayıf gravitasyon kuvveti bir tarafa, Güneşin güçlü rüzgarları bu bölgede halka oluşumuna izin vermezdi. Ama yanıldılar ! Gerçekleştirilen yeni bir araştırmada, Merkürün yörüngesinin yakınında da bir toz halkasının mevcut olduğu belirlendi.
Kasım 2019’de, bilim insanları Guillermo Stenberg ve Russell Howard (SOHO Güneş gözlem uydusu araştırmacıları), Merkürün yörüngesinin yakınında bir toz diski belirlediklerini duyurdular. Bu araştırmacılar gerçekte, bir toz halkasından ziyade, bölgenin Güneş tarafından tozdan arındırılmış olduğunu ispatlama peşindeydi !
Bilim insanları, Dünyanın yörüngesinin yakınında bir toz halkasının mevcut olduğunu yirmibeş yıldan beri, Venüsün yörüngesi yakınında bir başka toz halkasının mevcut olduğunu da on yıldan uzun bir zamandan beri bilmekteydi.
Dünyanın toz halkasındaki toz, Mars-Jüpiter bölgesi arasında yer alan asteroid kuşağından gelmekte. Bu kuşak, sürekli çarpışan göktaşları sebebiyle, bir toz üretme fabrikası olarak çalışmakta ! Bu bölgede oluşan toz, yavaş yavaş da olsa, Güneşe doğru hareket etmekte. Bu tozdan Dünyanın gravitasyonuna yakalananalar Dünyanın toz halkasını oluşturmakta.
Venüsün toz halkası da benzer şekilde oluştu. Araştırmacılar, Venüsün toz halkasının asteroid kuşağından gelen tozlardan ziyade, Venüsün yörüngesinin yakınında dolanan (ve Güneş sebebiyle gözlenemeyen) asteroid / göktaşı çarpışmalarından kaynaklanmış olmasının daha kuvvetli bir olasılık olduğunu düşünüyor. Bu araştırmanın sonuçları ‘The Astrophysical Letters’da, 12 Mart 2019’da yayımlandı.
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.universetoday.com/141770/new-ring-of-dust-discovered-in-the-inner-solar-system/
(Bugünün seçimi)
