(Kaynak: nytimes.com)
Güncelleme: 8.4.2018
Hücum Açısı değişimi (kırmızı: hatalı veri)
(Kaynak: nytimes.com)
Uçuş yüksekliği değişimi
(Kaynak: nytimes.com)
Bu sitede daha önce duyurulduğu gibi, Etiyopya Havayollarına ait bir Boeing 737 Max tipi uçak (Flight 302), 10 Mart 2019’da kazaya uğramıştı. Meydana gelen bu kazada, uçakta bulunan yolcular ve uçuş ekibinin tamamı (157 kişi) hayatını kaybetmişti.
Bu kazanın, aynı tip başka bir uçakta, Ekim 2019’da, Endonezya’da meydana gelen kazayla büyük benzerlik taşıması, projektörlerin bu kazaya yöneltilmesine sebep oldu. Uçakta mevcut MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System) kusurlu görünüyordu.
Her iki uçakta da, kalkıştan kısa bir süre sonra, kumanda ilişkili sistem problemleri yaşanmıştı. Lion Air kaza incelemesinden elde edilen veriler bunu göstermekteydi. Son kaza incelemesinden de, (incelemeler henüz başlangıç aşamasında olsa da) elde edilen veriler bu yöndeydi.
Çin ve diğer bazı ülkeler, kazaya uğrayan Boeing 737 Max tipi uçakların uçuşlarını hemen durdururken, diğer kullanıcılar, envanterindeki bu tip uçakların uçuşunu peyderpey durdurdu.
Pek gönüllü olamasa da, ABD de sonunda ‘uçuşu durduranlar’ kervanına katıldı !
Bu son kaza incelemesinin ‘Ön Raporu’ bu hafta yayımlanacak. Bu rapordan sızan bazı bilgilere göre:
- Bu uçakta, gerçekten, bir ‘uçuş kumandası’ arızası yaşandı.
- Pilotlar, ellerindeki ‘acil durumda uçağı kullanma prosedürüne’ harfiyen uydularsa da, uçağa kumanda etmeyi (dalıştan çıkarmayı) başaramadılar; uçağa kumanda etmek mümkün olamadı !
- Üretici firma Boeing’in, bu uçaklar için geliştirdiği ‘stol-önleme’ (anti-stall) sisteminde yaşanabilecek herhangi bir problemin, pilotların ‘acil durum kontrol listesini’ (emergency procedures checklist) uygulayarak giderilebileceği hususundaki güveni tamdı !
- Ancak, kısa aralıkla yaşanan bu iki ölümcül-kaza farklı bir istikamet göstermekteydi !
- Bu kapsamda, ABD Havacılık Sertifikasyon Otoritesinin (FAA) uçak sertifikasyonundaki rolü ve etkinliği de projektörleri üzerine çekmişti !
- İlk bulgulardan, uçağın şüpheli sistemi devreden çıkarılsa (elektriği kesilse) da uçuşa müdahaleye devam ettiği anlaşıldı. (Göründüğü kadarıyla, kontrol listesi prosedürü arızalı sistemi devreden çıkarmaya yetmiyordu !)
- Arızalı / hatalı sistem, üç dakikalık sürede ve pilot müdahalesine rağmen, uçağı birden fazla defa dalışa geçirmiş !
- Uçuş hızına bağlı olarak, artan uçuş yükleri sebebiyle, pilotların uçağa elle kumandası yeterli olamamış.
- Uçağın ‘hücum açısını’ ölçen iki sensörden (AoA sensörü) biri, ani olarak, aşırı değerler algılamaya (sisteme veri göndermeye) başlamış. Mevcut sistem de, tasarımı gereği, uçağın burnunun tehlikeli bir şekilde kalktığını varsayarak, uçağa ‘burun aşağı’ kumanda vermeye başlamış. Uçağın stol olmasını (hızının uçabilirlik seviyesinin altına düşmesini) önlemek için.
Uçuşu durdurulan uçakların uçuşa tekrar başlayabilmeleri için, Üretici firmanın yazılım düzeltme (emniyet seviyesini yükseltme) çalışmaları halen devam etmekte. Takiben, pilotlara da-herhalde-sil baştan bir MCAS eğitimi de verilecek; verilmesi zorunlu kılınacaktır.
Önceki yazımızda da vurguladığımız gibi, takiben, gerek Üretici Firmanın ve gerekse FAA’in başını ağrıtacak bir dizi sorgulama (ve dava süreci) de yaşanacaktır. (Bunların bir kısmı başlatılmış durumda.)
Lion Air kazasından sonra, Kasım 2019’da, Üretici Firma, MCAS-ilişkili ‘acil durum prosedürleri’ni geliştirerek kullanıcıya ulaştırmıştı. Ancak, birçok kullanıcı firmada bu tip uçak simülatörü mevcut olmadığından, pilotların geliştirilen bu prosedürü test imkanı bulamadığı söylenmekte !
*
Kaza incelemesi henüz devam ederken bu bilgileri nasıl elde etmekteyiz. Şüphesiz, özgür dünya ve ‘haysiyet sahibi insanlar’ sayesinde !
Diğer sistem kazaları da dahil olmak üzere, uçak kazalarının önlenebilmesi ‘toplumsal bilincin’ geliştirilmesine bağlı. Toplum ‘meraklı ve sorgulayıcı’ olabildiği sürece bu sahada gelişme kaydedilebilir.
‘Kırılan kolu yen içinde saklamaya meyilli’ zihniyetler, havacılıkta emniyetin önemini anlayamayanlar, insan hayatını kazanılacak paradan sonraki sırada görenler, sadece, yeni kazalar için ortam hazırlarlar.
Biz, bunu hatırlatmaya devam edeceğiz…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.nytimes.com/2019/04/04/business/boeing-ethiopian-airlines-crash-report.html
https://edition.cnn.com/africa/live-news/ethiopian-airlines-black-box-report/index.html
(Günün Seçimi)
