Haziran 2018’de, Opportunity tarafından alınan görüntülerde, toz fırtınasının Güneş ışığını (soldan sağa doğru) engelleme seviyesi.(Kaynak: NASA/JPL-Caltech/TAMU; space.com)
Marsta ‘geçmişte su var mıydı, ya da, ne kadar vardı’ sorusu uzun zamandır cevabı araştırılan bir soru. Bir kısım araştırmacı geçmişte Marsta ‘sular-seller gibi’ suyun mevcut olduğunu ileri sürmekle kalmadı, bu sellerin izi olan ‘sel yataklarını’ da belgeledi. Bir kısım başka araştırmacı ise, Marsın geçmişinde mevcut olan suyun sanıldığı kadar büyük miktarda olmadığını ileri sürdü.
Neticede, az veya çok olmuş olsun, Mars mevcut suyunun büyük bir kısmını-bir şekilde-kaybetmişti.(Geriye kalan su, Marsın kutup bölgelerinde ‘buz şapkaları’ halinde, diğer bölgelerde ise ‘yüzeyaltı buz katmanı’ halinde varlığını korumakta.
Mike Wall’ın space.com’da, 5 Mayıs 2019’da yayımlanan haberine göre, Marsta sıkça karşılaşılan toz fırtınalarının, yüzeydeki suyun uzaya kaybedilmesinde rol oynamış olabileceği ileri sürüldü.
Suyu yüzeyden atmosferin yukarısına taşıyan toz fırtınaları bu suyun uzaya kaybedilmesinin yanında, yüzeyde görev yapan araçların elektrik üretimini de engelleyebildi. Mayıs 2018’de meydana gelen toz fırtınası Güneş ışınlarını engelleyerek, NASA’nın aracı Opportunity’nin bataryalarını şarj etmesini iki hafta süreyle engellemiş ve aracın görev-ömrünün sonunu getirmişti.
Halen Mars yüzeyinde araştırmalarını sürdüren Curiosity aracı elektriğini nükleer yakıtla sağladığından, bu toz fırtınalarından fazla etkilenmemekte.
Marsta gezegen-ölçeğinde ortaya çıkan toz fırtınaları 1971, 1977, 1982, 1994, 2001 ve 2007’de de gözlenmiş, bu fırtınalar Mars yüzeyinde dolanan gezginlerin çalışmalarına belirli seviyede zarar vermişti.
Gerçekleştirilen araştırmalarda, Marsın milyarlarca yıl önce, yüzeyinin bir bölgesinin, (bazı araştırmacılar tarafından okyanus olarak adlandırılan seviyede) su kütlesiyle kaplı olduğu ileri sürüldü. Ancak, Marsın soğumasına bağlı olarak, dört milyar yıl önce, manyetik alanını yavaş yavaş kaybetmesiyle, Güneş rüzgarları içindeki elektrik yüklü parçacıkların atmosferi uzaya süpürmesine bağlı olarak, Mars yüzeyde su barındırma yeteneğini de zamanla kaybetti.
Yeni bir araştırmaya göre, Marsta ortaya çıkan toz fırtınaları bu su-kaybı sürecine katkıda bulunmuş göründü. Bu araştırmada, Avrupa-Rusya ortak projesi olan ExoMars TGO (Trans gas Orbiter) aracıyla, Haziran 2018’de ortaya çıkan toz fırtınasından önce ve sonra, atmosferdeki su buharı hareketi üzerine toplanan veri kullanıldı.
TGO ile toplanan veriden, Mars atmosferinde normalde 20 kilometre kadar yüksekliklere taşınan su moleküllerinin, toz fırtınası döneminde 80 kilometre kadar yükseklere taşındığı belirlendi. Gezegenbilimcilere göre, atmosferin çok ince olduğu bu yüksekliklerde, Güneş ışınlarının su moleküllerini parçalayarak, hidrojen ve oksijene ayrıştırması ve ayrışan bu iyonların uzaya kaçmaları çok daha kolay olacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.space.com/mars-dust-storms-water-loss.html
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.