Bir Kara Delik sizi nereye götürebilir ?
Livescience.com’da, David Crookes tarafından, 21 Eylül 2019’da yayımlanan bir yazıda bu soruya cevap arandı.
Kara Delikler, civarındaki uzay tozunu, yıldız maddesini, gazlarını,… içine emen, ancak, sürecin sonraki aşaması henüz bilinmeyen uzay cisimleri. Bu gök cisimlerinin, Güneşin sadece birkaç katı bir kütlede olabildikleri gibi, Güneşin trilyonlarca katı kütlede de olabildikleri belirlendi.
Kara deliklerin ağzının nasıl oluştuğu biraz biliniyor olsa da, diğer tarafı henüz bilinemiyor; anlaşılamıyor.
Prof. Richard Massey (Royal Society araştırma görevlisi; Institute for Computational Cosmology at Durham University), bir Kara Deliğe düşecek insanın / cismin, çok büyük kütleçekimi sebebiyle, atomlarına ayrılacağını (spaghettification), bu yüzeden herhangi bir yere gitme şansının olmayacağını söylüyor.
Kara Deliklerin büyük kütleli yıldızların ölüm sürecinde, geride kalan ve içine çöken, yoğun çekirdekten meydana geldiği biliniyor. Bu çekirdek, Güneşin sadece üç katı kadar bir kütlede olduğunda, ortaya çıkan büyük gravitasyon kuvveti bu kütlenin kendi merkezi üzerine çökelmesine yetiyor. ‘Tekillik’ olarak adlandırılan bu çökelme noktası Kara Deliğin merkezini oluşturur.
Bir solcan deliği (temsili)
(Kaynak: Shutterstock; livescience.com)
Harvard Üniversitesi’nde astroomi ve fizik Profesörü Douglas Finkbeiner, Kara Deliğe yaklaşacak bir uzay aracının, uzaktaki gözlemciye göre, bir taraftan yavaşlarken, diğer taraftan, yansıttığı / yayımladığı ışığın kızıla kayarak (gravitational redshift) sönükleşeceğini söylüyor. Kısaca, aracın Kara Deliğe düştüğü an gözlenemeyecek !
Kara Delik bir ‘Beyaz Deliğe’ yönlendirir mi ?
Bu teori, bir Rus evrenbilimci olan Igor Novikov tarafından, 1964’te ileri sürüldü. Novikov, Kara Deliklerin, geçmişte var olan Beyaz Deliklerle bağlantılı olduğunu söyledi. Beyaz Delikler maddenin ve ışığın dışarı kaçmasına engel olmazdı. Ancak, içlerine madde ve ışık giremezdi. (Tek yönlü kapı gibi !)
Bilim dünyası Kara Deliklerle Beyaz Delikler arasındaki olası bağlantıyı araştırmaya devam etti. Fizikçiler, Carlo Rovelli ve Hal M. Haggard , 2014’te yayımlanan bir araştırmalarında, Einstein’ın denklemlerinin ‘sonlu uzayzaman’dışındaki, maddenin bir Kare Deliğe çökmesi ve bir Beyaz Delikten tekrar ortaya çıkabilmesi için bir çözüm geliştirdiklerini ileri sürdüler. Kısaca, Kara Delikler, yutukları maddeyi (ve ışığı) daha sonraki ölüm aşamasında, bir Beyaz Deliğe dönüşerek dışarıya ‘kusabilirlerdi’ !
Stephen Hawking, 1976’da, Kara Deliklerin sonsuza kadar varolamayacağını, enerji kaybederek, (içine akan bilgiyle birlikte) yok olacaklarını ileri sürmüştü. Bu görüş, Kuantum Kuramının ‘bilginin (durum bilgisi; enformasyon) yok edilemeyeceği’ önermesi ile çelişmekteydi (Black Hole Information Paradox) . Fizikçiler, Hawking’in bu görüşünü ‘anlamlı bilginin belirlenmesinin’ zor olacağı; bu bilginin geçmişle ve gelecekle ilişkilendirilmesinin mümkün olamayacağı şeklinde yorumladılar.
Beyaz Delik madde / ışık ‘kusabilir’ mi ?
Jorge Pullin (Louisiana State University) ve Rodolfo Gambini (University of the Republic in Montevideo, Uruguay), 2013’te, Kara Deliğin merkezine yaklaşırken gravitasyonun güçlendiğini, ancak, (Kara Delikle ilişkili olarak) evrenin başka bir bölgesine girilirken gravitasyonun azaldığını belirlediklerini ileri sürdüler ! Bu teorik çalışmada bir ‘tekillik’ noktası / bölgesi oluşmamaktaydı. Dolayısıyla, gerek madde / ışık ve gerekse enformasyon yok olmamaktaydı.
Fizikçiler Ahmed Almheiri, Donald Marolf, Joseph Polchinski ve James Sully, Hawkig’in önemli bir hususa dikkat çektiğini düşünenlerden. Üzerinde çalıştıkları Kara Delik Ateş Duvarı (AMPS firewall; black hole firewall hypothesis) hipotezinde, ‘olay ufkunun’ (event horizon) kendisiyle temas eden maddeyi anında yakarak yok eden bir ‘ateş duvarı’na dönüştüğünü belirlediklerini ileri sürdüler. Bu görüşe göre, bir Kara Deliği terketmek bir yana, Kara Deliğin içine girilmesi bile mümkün olamazdı !
Bu sonuç Eistein’ın ‘serbest düşen cisimler gravitasyonu hissetmez’ (Genel Görelilik Kuramı) önermesiyle çelişmekteydi.
Hawking, 2014’te yayımladığı bir araştırmasında, gravitasyonel çökmenin, çekirdek bölgesinden gelen ışığın kaçmasını da önleyecek, bir olay ufku (apparent horizon; event horizon) oluşturacağını ileri sürdü. (‘Apparent Horizon’ların maddeyi ve ışığı bir süre elde tuttuktan sonra, yollarına devam etmelerine izin veren ortamlar !) Bu açıklama, Kuantum Kuramı’nın, enformasyonun yok edilemeyeceği önermesiyle uyumlu; Kara Delikten kaçışın mümkün olabileceğin kabul eden bir önerme.
Hawking, Kara Deliklerin mevcut olamayabileceğini dahi ileri sürdü ! Kara Deliklerin ‘gravitasyon alanının çoğalabilen birleşik yapıları / durumları’ (metastable bound states) olarak yeniden tanımlanmaları gerektiğini dahi söyledi !
Tekillik (noktası) mevcut olmayabilirdi. Gravitasyon alanı içe doğru ilerledikçe, Kara Deliğin merkezine hiçbir zaman ulaşamaz ve yoğun kütlenin içinde konsolide olurdu.
Kara Delikten ‘kusulacak’ her şey, yutulan enformasyon formunda olamazdı. Kısaca, Kara Deliğe-bir şekilde-girmeyi başaracak bir uay insanı, dışarı çıkmayı-bir şekilde-başarabilirse, o artık eski ‘o’ olamayacaktı ! (Neden orada olduğunu bilemeyen başka bir uzaylı ?)
Rovelli ve Francesca Vidotto, geçenlerde, Kara Maddeyi oluşturan komponentlerin buharlaşmış Kara Delik kalıntılarından oluşmuş olabileceğini ileri sürdü. Hawking’in 2018’de yayımlanan ‘yumuşak saç (soft hair) önermesinde, ‘geri dönüşü olmayan nokta’ (point of no return) etrafındaki sıfır-enerjili parçacıkların varlığını açıklarken, enformasyonun yok olmayacağını fakat yakalanacağını ileri sürdü.
Sonuç olarak,
Kara Deliklerin bizi nereye ulaştıracağı sorusunu cevaplayabilmek için teorik fizikçilerin araştırmalarını bir süre daha sürdürmeleri gerekecek !
Yararlanılan Kaynaklar:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.