Çok uzakta ve iki milyar Güneş kütlesindeki kuasar ULAS J1120+0641’in görüntüsü (temsili)
(Kaynak: ESO/M. Kornmesser; universetoday.com)
Bazı Kuasar’lar trilyon sayıda yıldızın toplam parlaklığına eşit miktarda parlayabilir ! Evan Gough böyle söyledi; universetoday.com’da, 16 Ekim 2019’da yayımlanan haberinde.
Astrofizikçiler, kuasarların evrendeki en parlak cisimler olduğunu söylüyor. Kuasarların parlaklığı onların merkezinde olduğu gökadalar hakkında ne söyleyebilir ? (Bu arada, ‘kuasar’ tanımı üzerinde astronomların kafalarının yeterince net olmadığını da belirtelim !) Astronomlar, bu soruya cevap bulabilmek için en yakında ve en parlak olan 28 kuasarı inceledi.
Astronomların gerçekleştirdiği bu araştırmayı anlayabilmek için, Çok Büyük Kütleli Kara Deliklere (Super Massive Black Hole-SMBH) yakından bakmak gerekmekte. SBMH’lar kütlesi bir milyon Güneş kütlesinden daha büyük olan kara delikler. Kara delikler içinde kütlesi Güneş kütlesinin milyarlarca katını aşanlar da mevcut. Bunlar gökadaların merkezinde yer alırlar.
SBMH’lar, çok büyük kütleli yıldızların içe çökmesi sonunda oluşan ve içinde ışığın dahi dışarı kaçmasını önleyecek büyüklükte gravitasyon kuvveti oluşturan gök cisimleri.
Samanyolu Gökadamız bunlardan birini barındırmakta. ‘Sagittarius A-Star’ veya kısaca, Sgr A* olarak adlandırılan bu kara delik, yaklaşık 2.6 milyon Güneş kütlesinde bir kütleye sahip. Sgr A*, bir SMBH ile kıyaslandığında çok daha sakin bir kara delik. Çok daha aktif olan SMBH’lar ‘Aktif galaktik Çekirdek’ (Active Galactic Nuclei–AGN) olarak adlandırılır.
Bir AGN’de, kara delik aktif bir şekilde, çevreden madde (toz, gaz) emer ve emdiği bu maddeyi yüksek sıcaklıklara ısıtarak bir ‘uzay simidi’ (tourus) oluşturur. Bu çok sıcak gaz, astronomların gözleyebileceği bir elektromanyetik ışıma yapar. Geçen Nisan ayında fotoğrafının çekildiği beyan edilen kara delik, gerçekte, bir kara deliğin bu ‘simidiydi’ ! Bir AGN tüm elektromanyetik spektrumda ışıma yapabilir.
AGN’lerin alt-sınıfları da mevcut. Yeni araştırmada bu alt-sınıf kuasarlar incelendi. Bir kuasar AGN’lerin en güçlü tipini oluşturur; Güneşin parlaklığının trilyon katı parlaklıkta ışık saçabilir. Fakat, bu kuasarların bir kısmı (Dünyadan görünüşü itibariyle) kendi oluşturduğu ‘simidin’ arkasında konumlanabilir ve böylece, gözlenmesi engellenebilir. Kuasar çalışmalarında, bunların incelenmesi daha sonraya bırakılır. Bu zorunluluk kuasar araştırmalarını biraz kısıtlar.
Çoğu eliptik gökadalar olan ve çekirdeklerinde yoğun aktivite bulunan 28 AGN’yi inceleyen araştırma grubu, bunların radyo dalgası yayımlarında büyük farklılıklar olduğunu belirledi. Bu farklılık bu gökadalardan yayımlanan x-ışını parlaklığı (yoğunluğu) mertebesi ve merkezlerindeki kara deliklerin kütlelerinin büyüklükleriyle açıklanamadı.
Kısaca, araştırmacılar, bu defa, bu kuasarların nasıl bu kadar, Güneş ışımasının trilyon katı kadar, güçlü bir şekilde ışıyabildiklerini açıklayamamış oldu !
Araştırma grubunun bir diğer bulgusu, SMBH’ların eliptik gökadalarda bulunması. Araştırmacılar, bu bulgunun başka araştırmacılar tarafından da doğrulanması halinde, SMBH’ların ‘yıldız-doğuran’ disk-gökadalardan, büyük birleşmeler sonunda, eliptik gökadalara dönüşümle ilişkili olduğunun ortaya çıkacağını söylüyor.
Bu araştırma, 70 ay süren ‘Swift/BAT all-sky survey’ projesi kapsamında, Keck, VLT ve Palomar Gözlemevlerinin ortak çalışmalarıyla, ‘BAT AGN Spectroscopic Survey – XIII’ adı altında gerçekleştirildi.
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.universetoday.com/143738/some-quasars-shine-with-the-light-of-over-a-trillion-stars/
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.