Yıldız, 49 Ceti etrafındaki madde diskinin ALMA ile görüntüsü. (Toz: kırmızı; karbon monoksit: yeşil; karbon atomları: mavi)
(Kaynak: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Higuchi et al.; spacedaily.com)
Spacedaily.com’da, 24 Aralık 2019’da yayımlanan bir haberde, ALMA’yı (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) kullanan astronomların, büyük bir gaz kütlesiyle kuşatılmış genç bir yıldızın etrafındaki madde diski içinde, büyük miktarda gazın da mevcut olduğunu belirledikleri duyuruldu.
49 Ceti olarak bilinen bu yıldız, 40 milyon yıl yaşında ve klasik gezegen oluşumu teorilerine göre, disk içindeki bu gazın geçen bu süre içinde dağılıp, kaybolması gerekmekteydi.
Gezegenlerin, yıldızların gençlik yıllarında, etrafını saran tozlu diskten oluştuğu düşünülüyordu. Diskin etrafındaki toz parçaları, bir araya gelerek, Dünya-benzeri gezegenleri veya çekirdeği katı olan ve diskin içindeki gazı emerek büyüyen, Jüpiter gibi büyük kütleli gaz-gezegenlerini oluşturur.
Mevcut teorilere göre, zaman geçerken, diskin içindeki gaz gezegen oluşumuna transfer olur veya merkezdeki yıldızın radyasyon basıncı sebebiyle püskürtülerek, diskten uzaklaştırılır. Sonunda, yıldız etrafında gezegenler oluşur. Bir miktar toz da yıldızın etrafında kalıntı bir disk oluşturabilir. Bu tozlu disk, gezegen oluşturma sürecinin tamamlandığına da işaret eder.
Radyo teleskop alanındaki son gelişmeler bu sahada bir sürpriz getirdi. Astronomlar, birçok toz diskinin içinde, bir miktar gazın hala mevcut olduğunu belirlediler. Eğer gaz diskin içinde yeterince uzun bir süre kalırsa, Jüpiter gibi dev gaz-gezegen oluşumu süreci gerçekleşebilir. Bu sebeple, madde diskinin içindeki gaz ortaya çıkacak gezegen sisteminin yapısını etkiler.
Astronomlar, 49 Ceti etrafındaki madde diskini, 10 metre çapındaki ASTE Radyo Teleskobuyla (National Astronomical Observatory of Japan; Şili), 100 saat süreyle gözleyerek, diskin içinde atomik karbonun varlığını belirlediler. Belirlenen miktar önceden tahmin edilenin on katıydı.
Genç yıldızların etrafını saran disklerde en büyük oranda hidrojen molekülü mevcut olurken, onu karbon monoksit molekülleri izler. 49 Ceti’de ise, karbon atomlarının uzaysal dağılımı karbon monoksit moleküllerinden daha fazlaydı.
Karbon atomları o kadar fazlaydı ki, astronomlar karbonun nadir bir formu olan ‘13C’den gelen zayıf radyo dalgalarını belirlediler. Bu, ‘13C’den yayımlanan 492 GHz radyo yayımını, herhangi bir gök cisminden bu frekansta belirlenen ilk yayınımdı. Bu yayınım genelde ‘12C’ yayınımının arka planına gizlendiği için belirlenmesi zordur.
Araştırma grubundan ‘Higuchi’ 49 Ceti’nin çok büyük bir gaz diskinin de mevcut olduğunun böylece anlaşıldığını söyledi.
Araştırmacılar, bu gazın kaynağı olarak iki olasılığı ileri sürdü. Bunlardan birincisi, gezegen oluşumu süreci sonunda, artık gazın diskten uzaklaşmamış olması. 40 Ceti etrafındaki gazın miktarı, gezegen oluşturma sürecinde olan genç-aktif yıldızın diskinde gözlenen orandaydı.
İkinci olasılık ise, bu gazın, disk içinde dolanan küçük kütlelerin çarpışmaları sonunda ortaya çıkmış olması. Ancak, bu miktarda gazın açığa çıkabilmesi için, gereken çarpışma miktarı mevcut teorilerle hesaplanandan çok daha fazlaydı.
Sonuç olarak, araştırmacılar, Noel’i (Yemeğini) bu konuya nasıl bir açıklama getireceklerini düşünerek geçirdiler. Annelerinin /eşlerinin ‘Hindini soğutma…’ ikazına rağmen…!
Yararlanılan Kaynaklar:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.