Samanyolu (Milky Way): Sağ alttaki iki gökada Büyük ve Küçük Magellen Bulutsuları (Lower right: Big and Smal Magellan Clouds)
Deveye , pardon, Samanyolu’na sormuşlar….neren eğri…?
Bu defaki hikaye, spacedaily.com’da, 3 Mart 2020’de yayımlanmıştı.
Gaia uzay teleskobuyla gerçekleştirilen gözlemlerden, Samanyolu’nun ‘çarpılmış’ (wrap) olduğunun teyid edildiği duyuruldu. Kısaca, Samanyolu’nun bir kenarı yukarıya doğru bükülmüş durumdayken, diğer kenarı aşağıya doğru bükülmüş durumda…
Avrupa Uzay Ajansının (ESA) Gaia adlı, Samanyolunun haritasını çıkarmayı hedefleyen teleskobuyla gerçekleştirilen gözlemlerden elde edilen bu araştırma sonucu üzerine, astronomlar, şimdi bu çarpılmanın sebebi üzerine kafa yormakta.
Araştırmacılar, gökadadaki bu çarpılmanın, Samanyolunun daha küçük bir gökadayla, halen devam eden, bir çarpışma süreci sonunda meydana gelmiş olduğunu düşünmekte. Bu olayı, suya atılan bir taşın su yüzeyinde oluşturduğu dalgalanmalara benzetmekte. Kısaca, galaktik diskte oluşan dalgalar.
Astronomlar, Samanyolu gökada-diskinin düz olmadığını, bir miktar eğilmiş / bükülmüş olduğunu 1950’li yıllardan beri bilmekteydi; bu eğilme-bükülmenin sebebi üzerine tartışmalar sürmekteydi. Bazı bilim insanları, bu çarpılma durumuna gökadalar arası manyetik alanın sebep olmuş olabileceğini ileri sürerken, diğer bir kısmı ise, gökadaları bir küre gibi sardığı varsayılan, Kara Madde Halesinin (Dark Matter Halo) gravitasyon etkisiyle, bu duruma sebep olabileceğini ileri sürdü. Bu kara madde halesinin şekli düzgün değilse, bunun gravitasyon kuvvetinin de düzgün olmayarak, gökadanın kenarlarını bükebileceği ileri sürüldü.
Astronomlar, Samanyolundaki (toplamı birkaç yüz milyar) bir milyar kadar yıldızın konumunu inceleyerek, Gaia’nın bu gizemi çözebileceğini düşünüyor. Araştırmacılar, Gaia ile sağlanan son verinin analizinden, gökadada belirlenen bu çarpıklığın sabit (statik) olmadığı, zamanla konumunu değiştirdiği (precession; yörünge kayması) sonucuna vardılar. (Bir anlamda, Satürnün bir ‘halka diski-içi’ uydusunun, yakınındaki halkadaki kütleleri etkileyerek, dalgalanmalara sebep olması gibi.
Araştırmacılar, ayrıca, bu çarpılma hareketinin, beklenenden daha hızlı olduğunu, gökadalar arası manyetik alanın veya Kara Madde Halesi’nin (olası) etkisinden çok daha büyük olduğunu hesapladı.
Bu durumda, bu çarpılmanın sebebi, başka bir gökadayla çarpışma gibi, çok daha büyük bir etkiden kaynaklanmış olmalıydı.
Turin Astrofizik Gözlemevinden Eloisa Poggio (Turin Astrophysical Observatory; İtalya ), yine de, bu ‘bozuntu’ dalgasının Samanyolunun etrafını bir defa dolanmasının 600-700 milyon yıl kadar alacağını söyledi.
Bu bozuntunun dolanma hızı, Gökadanın dış kenarındaki yıldızların Gökadanın merkezi etrafındaki yörünge hızından daha küçük. Bir örnek olarak, Güneşin bir dolanışı 220 milyon yıl kadar sürmekte.
Gaia, bir milyardan fazla yıldızın üç boyutlu konomunu ve yörünge hızlarını belirleyerek, Samanyolundaki yıldızların milyonlarca yıl öncesi ve milyonlarca yıl sonraki (gelecekteki) konumlarını hesaplamayı mümkün kılacak veri sağlamakta.
Samanyolunda belirlenen bu çarpılmanın sebebi olarak belirlenen (aday) gökadalardan biri Sagittarius. Samanyolunun etrafında dolanan bu küçük gökadanın, geçmişte, Samanyolunun galaktik diskinin içinden birçok defa geçmiş (burst through) olabileceği düşünülüyor. Astronomlar, Sagittarius’un Samanyolu tarafından yavaş yavaş yutulmakta olduğunu söylüyor.
Gökbiliciler, gökadada gözlenen bu ‘hareketli-çarpılmanın’ yakın gelecekte, Dünyadaki yaşamı olumsuz etkilemesinin söz konusu olmadığını söylüyor. (Biz de, bir an, ‘belki gökadanın manzarası daha güzel bir bölgesine’ savruluruz diye ümitlenmiştik; hazır kredi faizleri düşükken !)
Gaia gözlem uydusuyla, uzak geçmişte, Samanyolunun başka gökadalarla çarpıştığının izleri belirlenmişti. Bu olayın izleri, milyarlarca yıl sonra dahi, yıldız gruplarının ‘toplu hareketleri’ belirlenerek, ortaya konabilmekte.
Gaia, altı yıldan beri, Samanyolunun merkezinden 52,000 ışık yılı kadar uzaklıktaki yıldızları gözleyerek, gökadamızın ‘neresinin doğru olduğu’ sorusuna ışık tutmaya çalışmakta.
Yararlanılan Kaynaklar:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.