Ay: Nisan 2020

Dr. Don  Lincoln, Fermi  Lab’de (ABD)  bir  fizikçi. You  Tube  de,bir  dizi  fizik-ilişkili  sunumlar  yapmakta.  Bu yazı  onun  sunumundan istifadeyle  hazırlandı…

Kuark’lar, proton  ve  nötronun  da  içinde  yer  alan atom-altı (subatomic)  doğal (fundamental)  parçacıklar. Dr.  Lincoln,  bunlardan  daha  küçük  parçacıkların  var  olduğunun  henüz  bilinmediğini  söyledi.

Bugüne  kadar altı farklı  kuark’ın mevcut  olduğu  belirlendi. Bunlar: ‘up’, ‘down’, ‘charm’,  ‘strange’, ‘top’,  ‘bottom’.

‘U’, ‘c’  ve  ‘t’,  protonun  üçteikisi  değerinde  pozitif  elektrik  yüküne  sahipken, alt  sırada  dizil  olan ‘d’,  ‘s’  ve  ‘b’  elektronun yükünün  üçtebiri  değerinde,  negatif  yüke  sahip.

Bu  altı  kuark’tan  sadece  ikisi,  ‘u’  ve  ‘d’  kuark’lar  tabiatta  mevcut  olarak  bulundu,  özel  olarak  da, protonun  ve  nötronun  içinde.

Protonun  içinde  iki  adet  ‘u’  kuark  ve  bir  adet  ‘d’  kuark  mevcutken, nötronun  içinde bir  ‘u’  kuark  ve  iki  adet  de  ‘d’  kuark  mevcut.

Kısaca, bu  kuarkların  elektrik  yükleri  toplamı içinde  bulundukları  parçacığın  yükünü  oluşturur.

Diğer  kuarklar, CERN,  Fermilab  gibi,  parçacık  hızlandırıcılarında  ‘yaratılabilmekte’…!

Kuark’lar  ilk  defa, Murray Gell-Mann  tarafından  bilim  dünyasına  önerildi. Gell-Mann, sadece, ‘u’, ‘d’  ve  ‘s’ kuark’ların  mevcut  olabileceğini  söylemişti.  Bu  üç  kuark,  mevcut  olmaları  halinde, 1940-1950  döneminde  varlığı  bilinen  atomaltı  parçacıkların  açıklanması  için  yeterli  olmaktaydı.

‘C’ kuark  1974’te,  farklı  iki  araştırma  grubu  tarafından  keşfedildi.  ‘B’  kuark,  1977’de, Lion Lederman  başkanlığındaki bir  araştırma  grubu  tarafından  keşfedildi.

‘T’  kuark  ise, 1995’te,  Dr. Don Lincoln’un da  dahil  olduğu  sekizyüz  kişilik  bir  araştırma  grubu  tarafından  keşfedildi !

Proton  ve  nötron  içinde, birliriyle-bir  anlamda  bağlı  olan  kuark’ları  birbirinden  ayırmak  ve  bir  kuark’ı,  elektronun  atomdan  ayrılması  gibi, ayırıp  uzaklaştırmak  mümkün  olamamakta. Bu  parçacıkları  bir  arada  tutan  ‘Güçlü  Kuvvetin’ (Strong Force)  özelliği  sebebiyle, kuark’ları  birbirinden  uzaklaştırmak  için  gereken  kuvvet, aradaki  mesafe  açıldıkça  büyümekte. (İki  mıknatısın  aynı  ya  da  zıt  iki kutbu  birbirine yaklaştırmak  istendiğinde  ortaya  çıkan  kuvvetin uzaklıkla  ters  orantılı  büyümesinin  (tersten)  benzeri  bir  durum.)

Kuark’lar  daha  fazla  zorlandığında  ise, uygulanan  kuvvet / enerji, yeni  bir  kuark-antikuark  çiftinin yaratılmasına  sebep  olmakta. Sonuç  olarak, ortaya çıkan  anti-kuark  uzaklaştırılmak  istenen  kuark’ı  yok  ederek, elde  yine  tek bir  kuark  kalması  sonucunu  doğurmakta.

 

Yararlanılan  Kaynak: