Evrenin şişme süreci.
(Kaynak: universetoday.com)
Evren, bir balon gibi, her yönde aynı oranda şişmemekte. Brain Koberlein, universetoday.com’da, 9 Nisan 2020’de yayımlanan haberinde böyle duyurdu.
Kuasar gözlemleri ışık hızının sabit olduğunu gösterdi.
(Kaynak: C. Berengut; universetoday.com)
Dünya dahil, evrenin (gözlenebilir) tamamında bilinen fizik kanunlarının aynı (aynı geçerlilikte) olmasına kozmolojide izotropi (isotropy) adı verildi. Gravitasyon, elektromanyetizma, bu geçerli kanunlardan.
Işık hızı gibi (bir kısmı varsayıma dayalı) fizik sabitleri evrenin her yerinde aynı. En azından, bugüne kadar öyle biliniyordu !
Yakın geçmişte, uzak-gökada kümeleri (galaxy clusters) üzerine gerçekleştirilen bir araştırmada, evrenin, daha önce, her yöne eşit ve artan hızla (ve Kara Enerji-Dark Energy desteğiyle) şiştiği bulgusunun hatalı olabileceği belirlendi.
(Bilim İnsanları, Kara Enerjinin ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı hususunda, Kara Madde kadar dahi öngörüde bulunamamakta. Ancak, bunun da, bir gün anlaşılacağı muhakkak ! Kara Enerjinin, şimdilik, uzay-zamanın bir özelliği olduğu söylenmekle yetinilmekte.)
Einstein’ın Genel Görelilik Kuramı içinde, uzayzamana atanan sabit bir değer, onun zamanla şişmesi (expansion) sonucunu doğurur. (Bu hususta, Einstein’in bile çelişkiye düştüğü söylenir !)
X-ışını gökada kümelerinin parlaklığı bakış yönüne bağlı olarak değişmekte.
(Kaynak: NASA/CXC/Univ. of Bonn/K. Migkas et al.; universetoday.com)
‘Kozmolojik sabit’, kozmik izotropiyi de açıklayan bir araç. Bilim İnsanları, madde (patlayan bir su-dolu balon gibi) evrende eşit olarak dağılmışsa, şişmesinin de, her yönde eşit olması gerektiğini düşünmekteydi. Kısaca, Hubble Parametresi olarak da adlandırılan bu kozmik-sabit izotropik olmalıydı.
Gökada Kümeleri arasındaki sıcak gaz ortamlarını inceleyen yeni bir araştırma, ‘zurnanın, zırt dediği bir yerin mevcut olduğunu’ ortaya çıkardı ! Bu gaz kümelerinin yayımladığı x-ışını spektrumu, bu gaz kümelerinin sıcaklığının hesaplanabilmesini mümkün kılar. Sıcaklık arttıkça gazın parlaklığı artarken, bu sıcaklıktan, yayımlanan x-ışını miktarı da hesaplanabilir. Evrenin şişme şekline bağlı olmayan bir durum.
Evrenin Kozmik Şişmesi değişiklik gösterir.
(Kaynak: Migkas, K., et al; universetoday.com)
Araştırma grubu, bu gaz kümelerinin yüzlercesinin görünür parlaklıkları (apparent brightness) ile gerçek parlaklıklarını (actual brightness) karşılaştırarak, o istikametteki Hubble Sabitini ölçtüğünde, evrenin izotropik olmadığı anlaşıldı. Bu gelişme kozmolojideki birçok varsayımı gözden geçirilmesini gerektirmekte.
Bakalım, başımıza daha neler gelecek…!
Yararlanılan Kaynaklar:
Migkas, K., et al. “Probing cosmic isotropy with a new X-ray galaxy cluster sample through the LX? T scaling relation.” Astronomy & Astrophysics 636, A15 (2020).
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.