Marsın toz fırtınası içinden görünümü.
(Kaynak: marsdaily.com)
Shwan Ballar’ın, marsdaily.com’da, 16 Hairan 2020’de yayımlanan haberinde, Mars yüzeyinde dönemsel olarak ortaya çıkan büyük ve elektrik yüklü toz fırtınalarının, hayli reaktif (reactive) olan klorin (chlorine) maddesini Mars yüzeyine yaydığı ileri sürüldü.
Washington Üniversitesindeki (St. Louis) araştırmacıların gerçekleştirdiği bir araştırmada, NASA’nın Opportunity adlı Mars gezgininin görev yapamaz hale gelmesine de sebep olan Mars fırtınalarının, Mars yüzeyindeki klorin maddesini atmosfere taşıyarak, Mars yüzeyine yayılmasına sebep olduğu belirlendi. (Biyolojik açıdan öldürücü etkisi olan bu madde, haliyle, varolduysa da, Mars yüzeyindeki mikrobik yaşamı yok etti.) Bu sebeple, Mars’ta yaşam araştırmalarını yüzey altında gerçekleştirmek gerekmekte.
Prof. Alian Wang (Department of Earth and Planetary Sciences in Arts and Sciences) ve araştırma arkadaşlarının (WashU, Stony Brook University, Shandong University, ve NASA’s Goddard Space Flight Center) gerçekleştirdikleri bir araştırmada, Mars yüzeyinde periyodik olarak ortaya çıkan bu toz fırtınalarının, bu kızıl gezegenin yüzeyinin kimyasal evriminde önemli bir rol oynadığı ileri sürüldü.
Daha önce gerçekleştirilen araştırmalarda, klorin’in Marsta yüksek oranda var olduğu belirlenmiş, bu klorin çevriminin (chlorine cycle) volkanik veya hidrolojik aktivitelerdan kaynaklanmış olduğu sonucuna varılmıştı.
Wang, toz fırtınalarının yol açtığı klorin taşınmasının Mars yüzeyinde önemli bir etkide bulunduğunu deneysel olarak gösterdi.
Araştırmacılar, hayli oksitleyici klorin bileşikleri, klorat ve perklorat (perchlorate) olarak, Mars yüzeyinde (veya yüzeyin hemen altında) birikmiş durumda.
PEACh (Planetary Environment and Analysis Chamber) ekipmanını kullanan Wang, Mars yüzeyinde, Mars toz fırtınalarıyla gerçekleşen elektrostatik-boşalmayı (electrostatic discharge) simüle ederek, Mars yüzeyinde gerçekleşen yüzey-atmosfer etkileşimini inceledi. Elektrostatik boşalmalar klorini oksitlemekteydi; ayrıca, toz fırtınaları Mars atmosfer moleküllerinden birçok serbest radikali (free radicals) oluşturmaktaydı.
Bu süreçte, etkilenmiş (excited) klorin parçacıkları açığa çıkmakta, birleşmekte ve Mars yüzeyiyle atmosfer arasında taşınmaktaydı. Bu da, klorin çevrimini (chlorine cycle) oluşturmaktaydı.
Mars yüzeyinde, her iki yılda bir küresel toz fırtınaları, ayrıca, bölgesel toz fırtınaları ve sayısız hortumlar (dust devils) ortaya çıkmakta.
Araştırmacılar, Marsın soğuk ve kuru atmosferinin elektrostatik boşalmanın ana sebebi olduğu düşünüyor. Wang’a göre, bugünlerde ‘elektrokimya’ (electrochemistry) süreçleri Mars yüzeyinde en etkili olan olaylar. Bu olayların anlaşılması Marsta yaşam arayışına da yön verecek veriyi sağlayabilecek.
Görünen o ki, yaşam izini Mars yerkabuğunun biraz daha derinlerinde araştırmak gerekecek. Araştırma ekibinden Jolliff böyle söylüyor.
Yararlanılan Kaynaklar:
