Son saniyeler…
(Kaynak: Aviation Safety Network)
Rusya’da, Corvus Fushion tipi bir küçük uçak, Kudinova Hava Meydanında gerçekleştirilen bir gösteri uçuşu (provası) esnasında düştü. Meydana gelen bu kazada pilot hayatını kaybetti.
Basında yer alan haberlerde, uçağın uçuşu esnasında pilotun kumandayı kaybettiği (control loss) söylenmekte…
‘The aircraft crashed during a local flight. During the flight, the aircraft made several low passes over the runway. Following a steep climb, the pilot attempted a barrel-roll-type manoeuvre during which he lost control of the aircraft. The airplane impacted the ground, killing the pilot.’ (aviation-safety.net)
Özellikle askeri ve zaman zaman da sivil havacılıkta, yaygın şekilde kullanılan ‘Kumanda Kaybı’ (Loss of Control) nedir ? Nasıl meydana gelir ?
İfadeden de anlaşılacağı üzere, ‘Kumanda Kaybı’, pilotun ‘uçağa kumanda etme olanağının ortadan kalkması’ olarak açıklanabilir. Bu, ana olarak, iki durumda meydana gelebilir: Birincisi, pilotun uçağa kumanda edeceği sistemde (mekanik, elektro/hidro mekanik, veya elektrik kablolu-uçuş (fly by wire+…) bir arızanın, aksaklığın (örnek olarak, mekanik bir kopmanın) meydana gelmesi durumu… Pilot lövye ile uçağa kumanda etse de, bu kumandanın, uçuş kumanda sisteminin uç elemanına / elemanlarına iletilememesi sebebiyle, uçağın kendisinden beklenen davranışı gösterememesi… (Direksiyon mili bağlantısı kopmuş bir otomobil durumu !)
Diğeri ise, uçağın sistemlerinde herhangi bir arıza, aksaklık (kopma,…) meydana gelmediği halde, pilotun, uçağa lövye ile verdiği kumandadan beklediği davranışı görememesi durumu… (Viraja fazla yüksek hızla giren bir otomobilin, sürücü direksiyonla ne kumanda verirse versin, yoldan çıkmasının önlenememesi durumu !) Böyle bir durumu ‘kumanda kaybı’ sözcüğüyle nitelemek, tamamen, abesle iştigal ! Gerçekte, kaybedilen bir kumanda yok ! Fizik kanunları neyi emrederse o gerçekleşmekte; pilot, gazeteci, yorumcu,… ne derse desin…
Kısaca, ‘kumanda kaybı’ sözü, herne kadar ‘resmi ve ciddi’ ortamlarda da, sözlü / yazılı olarak, sıkça kullanılan bir ifade olsa da, çoğunlukla hatalı olarak (fazla erken kullanılmasından kaynaklanarak) kullanılan bir ifade… ‘Havacılık ağızlarındaki sakızlardan biri’…!
Yukarıda da vurgulandığı üzere, bu ifadenin haklılık ve geçerlilik kazanabilmesi için, yapılacak incelemeler esnasında, bu ifade şeklini haklı kılacak fiziki bir delilin bulunması gerekir; gerçekten, kırılan, kopan, yanan,… bir ‘şey’in delili… (Şüphesiz, böyle bir delil enkazın fiziki incelemesinin hemen başında da bulunabilir.)
Havacılıkta birçok ‘sakız’ mevcut; yeri geldikçe bunlar bu sitede açıklanmakta…
*
Kazaya tekrar dönersek: Bu kazada ‘kumanda kaybı’ nitelemesini haklı çıkaracak bir bulguya ulaşılacak mı; bu kaza inceleme sürecinde ortaya çıkacaktır. (İleride belki haberimiz olur, belki de olmaz…!)
Ancak, bu sitede zaman zaman örneklediğimiz ‘kitap tipi kazalar’ hatırlanırsa, bu kazanın videosundan, bu kazanın da, ‘kitap tipi bir kaza’ görüntüsü verdiğini söylemek mümkün… Neden mi ? Uçağın, son saniyelerdeki hareketleri bunu düşündürdü…
Sonuç olarak, ‘sakızlar çiğnenmeye devam edildikçe’ kazalar da meydana gelmeye devam edecektir.
Siz, yine de, havacılık gösterilerini ‘korunaklı yerlerden’ izleyin; kendiniz, ‘sakızlardan’ koruyun…!
Yararlanılan Kaynak:
https://aviation-safety.net/wikibase/239315
HAVACILIK VE UZAY 