Uzayda yaşam izi arayışı, umutlar sürekli azalsa da, devam etmekte…
Dün, 14 Eylül 2020’de dış ve iç basında dolanan bir haberde, araştırmacıların Venüs atmosferinde yaşam izi belirlediği duyuruldu. Bazı gazetelere göre, bu haber sebebiyle, ‘Bilim İnsanları şoktaydı…’ !
Öncelikle belirtelim, gerçek bilim insanları kolay kolay ‘şoka girmez’, ‘şok geçirmez’ ! Ancak, son yıllarda ‘şok’ kelimesi, neredeyse her haberin başına, bir ‘nazarlık’ gibi yapıştırılmakta… Gazeteciliğin, haberciliğin getirildiği noktayı gösteren bir işaret olarak…
*
Gelelim bu habere:
Bu konudaki haberlerde, araştırmayı gerçekleştiren bilim insanlarının bu keşifleri hususunda, dün bir basın toplantısı düzenledi. Haberlere göre, bu keşif, açıklanmasından önce basına sızdırılmış. Bu sayede bilgimiz dün, erken saatlerde, olmuş oldu…
You Tube’de evrim ve uzay-ilişkili bilimsel (ve de başarılı, güzel) sunumlar yapan M. C. Bıçakçı’ya dayandırılan bir haberde (ki kendisinin, akademisyen çevresi sayesinde bazı bilgilere ulaşabilmesi olağan) açıklanacak bu keşfi ‘Kraliyet Bilim Akademisi’nin bazı mensuplarının gerçekleştirdiği beyan edilmiş. Bu ‘Kraliyet Akademisi’nin (Royal ….) kim olduğunu bilmiyorsanız-affedersiniz-çok cahilsiniz; insan hiç bilmez mi ? MCB’nin sağladığı haber bu anlamı da taşımaktaydı !
Bir ayrıntı olmakla birlikte, birilerinin, sanki kendilerini bilmek zorundaymışız gibi, sanki aynı adı kullanabilecek başkaları yokmuş gibi, ait oldukları Ülke adını belirtme ihtiyacı duymamaları (en hafif ifadeyle) hoş bir durum değil… Bu söylemi aynen tekrar ederek, bu söylem tarzına alet olanlar da kendi konumlarını gözden geçirmeli…!
Öncelikle, keşfi gerçekleştiren araştırmacılar, Jane Greaves başkanlığında (Cardiff Üniversitesi, İngiltere) bir uluslararası ekip. Keşfedilen ise FOSFİN (PHOSPHINE) GAZI (PH3). Kısaca, Venüs’ün atmosferinde bu gazın mevcut olduğu belirlenmiş…
(Fosfin, hidrojenfosfit, fosfamin, fosfor trihidrit, fosforat hidrojen adlarıyla da anılan ve PH3 formülüyle gösterilen bir tür kimyasal bileşiktir. Fosfin, -88 santigrat derece (°C) kaynama noktasına sahiptir; renksiz, yanıcı ve zehirli bir gazdır. Saf fosfin kokusuz olmakla birlikte, değiştirilmiş fosfin ve difosfan ( P2H4 ) bulunduran bileşikler, sarımsak ya da çürük balık gibi son derece hoş olmayan bir kokuya sahiptir. Ticari olarak üretilen fosfin gazına da ayırt edici olması amacıyla sarımsak esansı eklenmektedir.
Gaz çok zehirli olduğu için küçük yoğunluklarda bile öldürücü olabilir. Ayrıca kokusuz ve renksiz olması nedeniyle ilişiği olan yerlerde varlığının anlaşılması zor olduğundan dikkatli olunması gerekmektedir. Uzun süreli dokunmalarda, görme yitimine yol açabilir. İnsanda, soluk borusu bölgelerinde ve iskelette ciddi süreğen (kronik) hasara neden olur.
Gaz, tahıl ambarlarındaki kemirgen ve böceklerden kurtulmak amacıyla daha çevre dostu bir seçenek olarak kullanılmaktadır. Kaynak: Wikiwand)Bu keşif, Hawaii ve Şili’deki teleskoplar kullanılarak gerçekleştirilmiş. Bu keşfi önemli kılan husus, bu gazın endüstriyel amaçlı olarak, laboratuvarlarda üretilebilmesinin yanında, oksijenin yeterli seviyede mevcut olamadığı ortamlarda bakteriler tarafından da üretilebiliyor olması. Kısaca, ortada laboratuvar, sanayi,… yoksa, fakat, bu gaz mevcutsa, biyolojik bir kaynak (bakteri, …) tarafından üretilmiş veya üretiliyor olmalı… Varılan sonuç bu…
Bu araştırmacılar, yine de bu gazın Venüz atmosferinde bilinmeyen bir foto-kimya süreciyle, Venüs’te jeo-kimya süreciyle veya (üçüncü olasılık olarak) atmosferdeki olası mikrobik yaşam tarafından üretilmiş olabileceğini söylemiş.
Venüs’ün görüntüsü üzerinde, ALMA Teleskobuyla oluşturulan (beyaz) spektrum ile, James Clerk Maxwell Teleskobuyla (JCMT) oluşturulan (gri) spektrum.
(Kaynak: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Greaves et al. & JCMT (East Asian Observatory)
Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) tarafından yapılan açıklamada,
İngiltere, ABD ve Japonya’dan araştırmacıların görev aldığı bu araştırmada, Venüs atmosferinde belirlenen fosfinin çok düşük yoğunlukta (her bir milyar molekülün yirmisi kadar) olduğu ifade edildi.
Araştırmacılar, gerçekleştirdikleri simülasyonlarla, atmosferde belirlenen bu fosfin oranının Venüs’ün jeolojik süreçleriyle üretilebilecek olanın onbin kat fazlası olduğunu hesaplamış. Böylece, fosfinin kaynağının biyolojik-süreçler olma olasılığı artmış ! Araştırmacılar ayrıca, Venüs atmosferinde var olabilecek biyolojik yaşamın, mevcut kabiliyetinin yüzde onunu kullanarak bu oranda fosfin üretebileceğini de söylüyor. Dünyadaki bakteriler (gerçi, başka yerde bakterinin varlığı henüz belirlenmedi !), minerallerden veya biyolojik malzemeden fosfatı alıp, üzerine hidrojen ekleyerek fosfin gazını-atık madde olarak- dışarıya verir. Bir anlamda, ineklerin metan gazı üretmesi gibi…!
Olası bakteriler Venüsün yoğun şekilde asitli atmosferinde nasıl barınabildi: bu şimdi cevaplanması gereken bir soru…!
Yine de, Venüsün atmosferinde bakterinin var olduğunun ispatlanmasını tercih ederiz; nasıl varolabildikleri sorusuna cevap (henüz) verilemese de…
Şüphesiz, atık madde fosfin gazının varlığının belirlenmiş olması bile (doğrulanmak kaydıyla) çok önemli bir başarı…; araştırmacıları (Ülkesini de belirtmek kaydıyla !) kutlamak gerek…!
Venüsün tüm kötü / fazlasıyla zorlu ortam şartlarına rağmen, atmosferinin yükseklerindeki ortam sıcaklığının 30 derece santigrad kadar olabildiği ölçüldü; bulutlar %90 oranında sülfirik asit içerse de… Ancak, evrimin nelere kadir olmadığı bilindiğinden, İnsanlık belki bu gibi çok zorlu ortamlarda da yaşamın mevcut olabileceğini öğrenecek olabilir.
Bu araştırmanın bilimsel detayını merak edenler NATURE ASTRONOMY’nin 14 Eylül 2020 tarihli sayısına başvurabilir.
Venüs’ün yüzeyinin Sovyetlerin Venera 14 aracıyla (1982’de) alınmış en detaylı görüntüsü. Volkanik akıntı kayaları tüm yüzeyi kaplamış durumda.
(Kaynak: lightsinthedark.com; Don P. Mitchell , Jason Major)
Bu haberi duyunca ‘şok’ geçirmeli miyiz; tabiki hayır. Sadece, bir uzay meraklısı için heyecan verici bir keşif… Geçen, özellikle son otuz yılda, bilinçli hale gelen uzay meraklıları heyecanını da kontrol etmeyi öğrendi. Mars atmosferinde metan gazının varlığı belirlendiğinde, detaylı Mars fotoğraflarında ‘tezek’ fosili aramayı artık bıraktık ! Metan gazının sadece inekler tarafından üretilmediği gerçeğini sonunda kabul ettik…
Venüs atmosferinde belirlenen fosfin gazını da ‘kontrollu bir heyecanla’ kabul etmek gerekir.
‘Cavit-19’la mücadele gösterdi ki, yapılan her açıklamayı hemen kabul etmemek gerek… Bilim dünyasının ‘sağduyulu ve kuşkucu yaklaşımı’ eğitimde gençlere fazlasıyla kazandırılması gereken bir özellik; ihtiyaç…
Her söylenenin üzerine sorgulamadan, ‘balıklama atlayan’ (veya hiç bir şeyi umursamayan) bir nesil; buna basın da fazlasıyla dahil…) virüsler karşısında, yakınlarını, kendisini (ve iradesini) daha çok kaybedecektir…
