Sprite’ler atmosferde (nadiren) gözlenen ve henüz yeterince anlaşılamayan, atom-altı parçacıklar-ilişkili bir olay…!
Matthew Cimone, universetoday.com’da, 31 Ekim 2020’de yayımlanan yazısında bu konuya biraz daha açıklık getirdi.
Öncelikle belirtelim Sprite’ler sadece Dünyaya özgü değil… Jüpiterin atmosferinde de ortaya çıkabildikleri belirlendi… Bu konudaki kapsamlı bir yazı ‘ Journal of Geophysical Research: Planets‘ de de yayımlandı.
Daha önceki tarihlerde gözlense de, bir Sprite’nin fotoğrafı, ilk defa olarak, 1989’da çekilebildi. Atmosferde ‘şimşek boşalmaları’ (lightning discharges) tarafından tetiklenen bu tabiat olayı (görüntüsü), TLE (Transient Luminous Events) olarak adlandırılan ve ancak, saniyenin bir kesri kadar sürebilen, bir ‘tabiat olayı ailesi’nin parçası…” Fotoğrafla tespitinin şansa kalması da çok kısa sürede görünebilmesinden kaynaklanmakta…!
Araştırmacılar, bulutlar arasında veya bulutlarla yeryüzü arasında bir şimşek oluştuğunda, üst atmosfere doğru bir elektromanyetik / elektrostatik enerji boşalımının (pulse) oluştuğunu söylüyor. Açığa çıkan bu enerjinin tetiklediği Nitrojen molekülleri TLE’leri (Sprite, Sprite Halo, Elves) oluşturmakta… Bunlardan Sprite’ler buluttan-buluta oluşan şimşekler tarafından yaratılır. Boyları 25-50 kilometreyi bulabilirken, farklı renklerde de görünebilirler; atmosferin 90 km kadar yüksekliklerine ulaşabilirler…; beş milisaniye kadar (kısa) bir süre için görünebilirler…
‘Sprite Halo’ (Sprit halesi ?) olarak adlandırılanların ise yarıçapı 100 km kadar olabilmekte ve benzer yüksekliklerde, 2-10 milisaniye kadar sürelerle, ortaya çıkmaktalar… ‘Elves’ adı verilenler ise, bulutlardan yeryüzüne ulaşan şimşekler tarafından tetiklenmekte. Bunların oluşturduğu halkaların çağının 300 km’ye kadar ulaşabildiği, sürenin ise bir milisaniyeyi (bir göz kırpmanın yüzde biri kadar bir süre !) geçmediği belirlendi…
Bir Sprite’nin 1994’te çekilen ilk renkli fotoğrafı.
(Kaynak: NASA/University of Alaska; Wikipedia)
Bu fotoğraftaki kırmızı rengin, şimşek tarafından tetiklenen Nitrojen moleküllerinin flöresan ışımasından kaynaklandığı anlaşıldı.
NASA’nın JUNO aracı da, Jüpiterin bulutları içinde Sprite-ışımalarının ortaya çıktığını belirledi… Haliyle, bunlar çok daha büyük boyutluydu…
Araştırmacılar, Jüpiterdeki Sprite’ler amonyak ve su-içeren bulutlar içinde oluşurken, Dünyada gözlenenden farklı olarak, Hidrojen moleküllerinin etkilenmeleri sebebiyle, mavi renkte göründüğünü söylüyor…
Yararlanılan Kaynak:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.