Ay: Mayıs 2021

Cessna 208B Karavan (temsli)

Soo Kim tarafından, newsweek.com’da, 26 Mayıs 2021’de yayımlanan bir haberde, Avustralya’da bir Pilot’un, uçuşta uykuya dalması sebebiyle, ineceği Hava Meydanını kaçıran pilotun, yorgunluk ve oksijen yetersizliği sebebiyle, bu olaya yaşadığı duyuruldu… Avustralya Ulaşım Emniyeti Bürosunun (ATSB) bu konudaki raporu bunu söylemiş…!

Temmuz 2020’de yaşanan bu olayda, uyuyan pilot, kendisine ulaşmaya çalışan Hava Trafik Kontroluna 40 dakika süreyle cevap verememişti…! Bu uçuşta pilot oksijen desteğini ihtiyaç duydukça kullanmaktaydı…

Pilota ancak, Uçak, ineceği Redcliffe’i 110 km kadar geçtikten sonra ulaşılabildi ve en yakındaki pist olan Gold Coast Hava Alanına (Brisbane, Quesland) indirildi…

*

Pilotların uçuşta ‘uyuyakalmaları’ zaman zaman yaşanan bir olay…

Kabini basınçlandırılabilen büyük uçaklarda, kabin basıncı düşmesi (arızası) bu olaylara sebep olabilmekte… Bu bağlamda en iyi bilinen olay, Helios Havayolu kazası…

Özellikle yalnız uçulan küçük uçaklarda, bu olayda da olduğu gibi, Pilotun yeterince dinlenmeden uçuşa gitmesi bu olayların yaşanmasının ana sebebi…

Bu Pilotun 24 saattir uyumadığı söyleniyor…!

Kısaca, ‘Uçuş Disiplinsizliği’ sanılandan çok daha yaygın bir durum…ve, meydana gelen bir çok kazanın da ana sebebi…!

Yararlanılan Kaynaklar:

https://www.newsweek.com/pilot-falls-asleep-australia-flight-brisbane-gold-coast-fatigue-hypoxia-1594951

TARZAN (Joe Lara) ve Çita…

Güncelleme: 1 Haziran 2021, 07:40

Pilot Juan Brown’ın yukarıdaki videoda yaptığı incelemeye/analiz göre, uçağın pilotu sorunlu… Hava Trafik Kontrolu ile iletişiminde hatalı değerlendirmeler yapmakta, ve hatalı ifadeler söylemekte…!

Kokpitten duyulan ‘biip biip…’ sesi, motor ateşleme sisteminin intercom üzerinde sebep olduğu ses/sinyal… Brown, bu sistemin, bir emniyet tedbiri olarak, uçağın kötü meteorolojik ortama girmesinden önce çalıştırıldığını söylüyor…; kısaca, motor durmasın karşı bir tedbir olarak… Göründüğü kadarıyla, uçak, zorlu meteorolojik şartları olan bir hava sahasında uçmuş…! Kendisinden gözlem için yardım istenen başka bir uçağın pilotu da, bölgede yoğun bulutların mevcut olduğunu söylüyor… Kaza öncesinde pilot muhtemelen bulut içinde uçmakta…

Pilot, bulut içinde gerçekleştirdiği sağa dönüş manevrasında, önce tırmanırken ve hızı artarken, daha sonra alçalmaya başlamış, ancak hızı 300 knot’u aşacak kadar artmış…; kısaca uçak, ‘Tasarım Yapısal Limit Hızını’ (VNE) aşmış görünüyor… Bu durumda, uçağın havada parçalanma olasılığı da ortaya çıkmakta…! Brown, bu alçalma safhasında, pilotun uçağın kontrolunu kaybetmeye başladığını söylüyor…! (Video: 07:45…)

Brown, kalkışı takiben, görerek uçuş şartlarının (VFR) kaybolması ve IFR (zorunlu aletli uçuş) ortamına girilmesi/şartlarıyla karşılaşılması, hele dönüş/yatış manevralarının da yapılması durumunda, pilotun ‘konumunu algılama yeteneğini’ (situational awereness) kolayca kaybedebileceğini söylüyor… (Kobe Bryant helikopter kazası…!) Böyle bir durum gerçekleştiğinde, pilotun uçağın dalışa geçtiğini farketmesi biraz zor bir durum…

Brown, ‘uçuşta durum kaybının’ uçak kazalarının ana sebeplerinden biri olduğunu söylüyor…

Meydana gelen bu kazanın gerçek sebepleri, NTSB’nin iki yıl kadar sürecek inceleme ve araştırmalarından sonra belirlenebilecek…

Brown, tecrübeli bir pilot olmasının birikimiyle, iyi bir (erken) ‘kaza-yorumcusu’…

……………………………………………….

Bruce Haring’in 30 Mayıs 2021 tarihli haberinde , 1990’lı yılların sinema/dizi filmi oyuncusu Joe Lara’nın bir uçak kazasında hayatını kaybettiği duyuruldu… Müzisyen de olan Lara, ‘TARZAN’ rolüyle tanınmıştı… Bu kaza Nashville ( Tennessee , ABD) yakınında meydana geldi… Lara 58 yaşındaydı… Bu kazada toplam yedi kişi hayatını kaybetti…

Cessna Citation 501 tipi uçak, Smyrna Airport’tan (Nashville)’den Palm Beach’e (Florida) gitmek üzere havalandıktan sonra, Nasville yakınındaki Percy Priest Gölüne, 29 Mayıs 2021, Cumartesi günü düştü…

Lara’nın eşi Gwen de bu kazada hayatını kaybetti…

Yararlanılan Kaynak:

https://deadline.com/2021/05/joe-lara-gwen-lara-plane-crash-tarzan-the-epic-adventures-1234766642/

Venüs -Merkür yakınlaşması. (Kaynak: space.com)

Venüs ve Merkür bugünlerde ‘sosyal mesafe’ kuralını ihlal etmekte…!

Günbatımından 45 dakika kadar sonra, batı ufkuna yakın bölgede gözlenebilen bu iki gök cismi son yıllardaki en yakın konuma geldi ve birbirinden uzaklaşmaya başladı… Kolayca görülen Venüs’ün sol yakınında Merkür de görülebilir; çok küçük ve sönük bir ışık noktası olarak… (Şüphesiz, fotoğrafı çekilip, fotoğrafın ışık-kontrastıyla oynanarak da kolayca görünür hale getirilebilir… Bir dürbün de gözlenmesini kolaylaştırabilir…

Herne kadar Merkür’ü görmek biraz zor olsa da, hava durumuna da bağlı olarak, onu görebilenler gözlerinin uzağı yeterince iyi gördüğünü düşünebilir…! Bu iki gök cisminin birbirine bir sonraki yaklaşması 2033’te gerçekleşecek… Elizabeth Howell böyle söylüyor… Dolayısıyla bugünlerin (akşamların) kıymeti iyi bilinmeli…

Merkür, Haziran sonlarından itibaren Sabah ufkunda görünmeye başlayacak… Venüs ise 2021 boyunca ‘akşam yıldızı’ (çoban yıldızı) olarak görünmeye devam edecek…

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/mercury-venus-closest-until-2033-night-sky

(Günün Seçimi)

(Kaynak: nasa.gov, NASA/JPL-Caltech, NASA/JPL-Caltech/ASU, NASA/JPL-Caltech/ASU/Thomas Appéré )

Mars Helikopteri Ingenuity, temel uçuş programını tamamladıktan sonra, uçuşlarına devam etmekte…

Araç, son gerçekleştirdiği altıncı uçuşunda-biraz- tehlike atlattı… Aracın eksenel kontrolunda güçlük yaşandı…; uçuş esnasında araç 20 dereceyi bulan yunuslama v yatış yalpalamaları (oscillation) yaptı; elektrik tüketiminde ani artışlar yaşandı….

Neyse ki, araç yere düzgün bir şekilde inmeyi başardı…!

Ingenuity, ileride ‘anılarını’ yazarsa (gönderirse; flight history !), ‘Beni bu Mars havaları mahvetti’… diyebilir…!

Bu kaza 18 Mart 2019’da, Sundance Havaalanında (Yukon, Oklahoma) meydana gelmişti…

Westwind 1124 (IAI) tipi bir uçak, piste inişte ters dönerek araziye çarptı… Meydana gelen bu kazada, uçakta bulunan iki kişi hayatını kaybetti…

Video kaydından, pilotun inişten vazgeçerek tırmanmak istediği, takiben, uçağın sola yatarak ters döndüğü ve yere çarptığı anlaşılmakta…

Uçağın iniş takımları ve flapları açık (iniş) pozisyondaydı. Bunların yanında, sol motor ‘Tepki-Saptırıcı’nın (thrust reverser) da açık olduğu belirlendi…! (‘Tepki Saptırıcı’lar motor-gücüyle/itkisiyle frenleme için kullanılmakta… Motorun eksoz gazını saptıran bu araç/mekanizma motorun itkisinin yönünü-uçağa frenleme yaptıracak şekilde- belirli bir açıyla saptırmakta…)

Uçakta Kokpit Ses Kaydedicisi (CVR) mevcut olmasına rağmen, kaza öncesi konuşmalar kaydedilmemişti…; son kayıt 2007 yılına aitti… (Sistem arızalı veya önceden kapatılmış !)

Bu uçakta, Tepki Saptırıcının Burun Tekerleği yere basmadan önce, uçuş esnasında açılmasını (etkin olmasını) önleyecek, bir koruma tedbiri (ground contact switch; WoW) yoktu… Bu konuda tercih, İmalatçı Firma IAI tarafından 1977’de yayımlanan bir Servis Bülteni (Service Letter) ile uçağın sahibine/kullanıcısına bırakılmıştı…!

Kaza incelemesi kapsamında, bu tepki saptırıcının pilot tarafından açılmadığı (kullanılmadığı) ancak, sol motor tepki saptırıcısına kumanda eden (ve gazkolu asamblesi içinde olan) sivicin tasarım şartnamesine uygun şekilde çalışmadığı belirlendi. Gerek sağ sistem ve gerekse sol sistem siviçlerinde, uzun süreli kullanıma da bağlı olan, elektrik arkı izlerinin/kalıntılarının mevcut olduğu belirlendi…!

Bu uçakta, haftalar öncesinde de, pistte düşük hızla giderken, bir ‘tepki saptırıcı’ arızası (kumanda edilmeden açılma) belirlenmişti…!

Bu kazanın sebebi:

*Bu uçağın Tepki Saptırıcısıyla ilgili emniyetsiz durumunu önemsemeden bu uçakla uçan Tecrübeli Pilotta mıydı ?

*Bu uçağın bu emniyetsiz durumunun giderilmesi, arızalarının ‘adam gibi’ araştırmayan ve bu amaçla gerekli harcamayı yapmayan (sahibi) Firmada mıydı ?

*Yoksa, daha önce belirlenmiş arızayı gerektiği gibi araştırmayan ve gidermeyen Bakım Teknisyeni’nde miydi…?

*Yoksa ‘d’ şıkkı mı…?

(Kaynak: blancolirio channel, You Tube)

Textron Aviation B-300 (King Air 350) kazası 30 Haziran 2019 günü, Addisson (Teksas) Havaalanında meydana gelmişti…

King Air tipi bir uçak, kalkıştan hemen sonra, Havaalanı içindeki bir hangarın üzerine düştü… Bu kazada, ikisi pilot 10 kişi hayatını kaybetti…

ABD Ulusal Ulaştırma Emniyeti Kurulu, ulaştırma kazalarını incelemede yetkili makam (NTSB) bu kazanın incelemesini tamamlayarak, sonuç raporunu Mayıs ayı içinde yayımladı…

Öncelikle belirtelim…; NTSB’nin raporuna göre, bu kaza, tamamen, Kaptan Pilotun hatasından kaynaklanmıştı…!

71 yaşındaki bu-yeterince tecrübeli-pilot, gösterdiği ‘aşırı’ uçuş disiplinsizliği sebebiyle, kendi hayatını da kaybettiği, bu kazaya sebep oldu…

Bu kazanın incelemesinin yaklaşık iki yıl sürmesi, öncelikle, bu tip uçaklarda ‘Uçuş Veri Kaydedicilerinin’ (FDR) bir zorunluluk olmayışına bağlı olarak, mevcut olmamasından; bu gibi incelemelerde, kendilerine görev verilen imalatçı firmaların gövde ve motor incelemelerinin ve laboratuvar analizlerinin biraz zaman almasından, NSTB ekibinin incelemelerde titiz davranmasından…gibi sebeplerden kaynaklanmakta… (Havacılıkta, genelde, büyük tip yolcu uçaklarının kaza incelemeleri ortalama iki yıl sürmekte… Uçuş Veri Kaydedicilerinin sağladığı veri bu inceleme süresinde önemli kısalmaya sebep olabilmekte… Yine de, raporların yayımlanması iki yılı bulmakta…)

Pilot Juan Brown, Blancolirio adlı You Tube kanalında bu kazayı yeterince detaylı olarak irdeledi…

Bu kaza, özetle şu şekilde meydana gelmiş:

*Kalkış öncesinde uçağın ‘ağırlık-balans’ (CG durumu ‘limit içinde’ olsa da…; arka limitte… (Bu durum bir uçağı ‘Stola giriş riski açısından’ hassas bir duruma sokar…)

*Kalkıştan önce bir ‘Uçuş Öncesi Brifing’ yapılmamış…; kural gereği yapılması gereken bu brifingde, motor durması gibi, meydana gelebilecek bir acil durumda pilotların ne yapması gerektiği,… konuşulur; planlanır… Bu brifingin yapılmaması, kaptan Pilotun açık bir ‘uçuş disiplinsizliği’…!

*Kalkışta, uçakta oluşan sarsıntının (ve ataletin) etkisiyle, sol motor gazkolu (throttle) geriye kaymaya başlamış…; bu, sol motor devrinin ve gücünün (çekişinin) azalmaya başlaması, uçakta da sola yatma/dönme eğiliminin ortaya çıkması demek… Kaptan Pilot bunu farketmemiş… Kokpit Ses Kaydındaki veriye göre, İkinci Pilot sol motorda güç kaybını farkederek, bunu Kaptan’a bildirmiş… Kaptan Pilot, uçağın sola yatışını ve sola dönüşünü durdurmak için kumanda verirken, Radır’ı hatalı kullanmış… Kısaca, hatalı kumanda vermiş…

*Kaptan Pilot, uçakta yolcu varken, İkinci Pilotun kumandalara dokunmasına izin vermemekteymiş…! Halbuki, İkinci Pilot, gerektiğinde, Kaptan’a yardımcı olmak, Kaptan’ın yaptıklarını ve yapmadıklarını izlemek için mevcut…! (Başka bir uçuş disiplinsizliği…)

*Tüm bunlardan daha da önemlisi, Kaptan Pilotun Uçuş Öncesinde/ Uçuşta Kontrol Listesi (Çhecklist) kullanmama alışkanlığı…! Gazkolunun geri gelmesi (Motora giden yakıtı azaltması) olması gereken pozisyon sabitlenmemesinden…ve, bu durumun Kontrol Listesi üzerinden teyid edilmemesinden…!

Haliyle, kısa sürede hız kaybederek, stola giren uçak pistin yakınındaki hangarın üzerine düştü… Yolcular St. Petersburg’a (Florida) gitmekteydi… Bu uçuş sadece 17 saniye sürdü…; bu kadar basit…! ‘Kahraman Pilot’, bu defa, yolcuların hayatını kurtaramadı…!

Yolcu Yakınları, bu Havayolu Firması için dava açtı, ancak, neye yarar…!

Yararlanılan Kaynak:

https://www.wfaa.com/article/news/local/ntsb-releases-cause-of-addison-plane-crash/287-0c2fb85e-81bc-446f-9a75-4fd37ea303af

Güncelleme: Canlı yayım 4 saat kadar sonra…

………………………..

Bugün, 26 Mayıs 2021 öğlenden önce Ay Tutulması…; bu akşam da ‘özel’ bir dolunay izlenecek… Bu dolunay Ay yörüngesinde Dünyaya yaklaştığı bir konumda iken gerçekleşecek… Bunun anlamı, Ay’ın, ortalama görünümünden %14 daha büyük ve %30 daha parlak görünecek olması… Bu büyük-görünme farkı, aşağıda görünen kırmızı çember kadar… Ancak, başta ‘kaliteli’ bir kısım basın olmak üzere, birçok kişi onun ‘anormal derecede büyük göründüğünü’ düşünecek, yazacak, söyleyecek…! Gökyüzüne gerekenden çok daha ‘seyrek’ bakıyor olmamız sebebiyle…!

Bugün, öğlenden önce, aynı zamanda, bir Ay Tutulması da gerçekleşecek… Ancak, Ay’ın renginin geçici olarak kırmızımsı görünmesine de yol açacak bu tutulma Ülkemizden gözlenemeyecek…! Ay’ın renginin kızarması, Güneş ışını içindeki kırmızı dalgaboyunun ortam şartları sebebiyle daha baskın olarak görünmesiyle ilişkili… Yoksa, ‘Ay’ın utandığı’ falan yok…!

Bu Ay Tutulması (TS, saat 11:45’ten sonra başlayacak….) You Tube’den de canlı olarak izlenebilir…

Dolunayı, bu uygun mevsimde, Pencere’den, Balkondan (Turist iseniz ‘her yereden’ (!)) izlemek ilginç olacaktır… Ayın fotoğrafını çekmek için de uygun bir fırsat… (Üç ayakla ve poz süresi hassas ayarlanarak…)

Griffith Observatory (Los Angeles) gerçekleşecek Ay tutulmasını canlı olarak yayımlayacak… Bu yayım bugün, 26 Mayıs 2021 öğleden önce, (TS) 11:45’de başlayacak, 16:00’da sona erecek… (Haliyle, Tam Tutulma, Dolunay’ın ülkemizden görünmesinden çok önce gerçekleşecek ve gözlenecek…)

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/super-flower-blood-moon-2021-webcasts

(Günün Seçimi)

Unity son test uçuşunda. (Kaynak: Virgin Galactic)

Michael Sheetz’in, cnbs.com’da 22 Mayıs 2021’de yayımlanan haberinde, Virgin Galactic firmasının ‘turist uçağı’ Unity’nin yeni bir test uçuşunu başarıyla gerçekleştirdiği duyuruldu…

Unity, firmanın ‘uzay-sınırına’ (100 km yüksekliğe) turist taşımak için gerçekleştirmekte olduğu araç… Bu araç, aynı anda, ikisi pilot, toplam sekiz kişiyi taşıyabilecek…

Virgin Galactic’in bu projesinde biri ölümlü-kaza olmak üzere birçok aksaklık ve Projede büyük gecikmeler yaşandı… (Yaşanan bu olaylar bu Sitede daha önceki yazılarda anlatılmıştı…)

Firma aracını 44,000 fit kadar yüksekliğe, taşıyıcı (çok özel) uçak olan ‘VSS Eve’ ile taşımakta. Unity, taşıyıcı uçaktan ayrıldıktan sonra, roket motorunu ateşleyerek, ses hızının üç katı kadar bir hıza ulaşarak, hedefi olan 89+ kilometre yüksekliğe ulaşmakta…

Firmanın beyanına göre, ‘uzay-turistleri’ uzayın başladığı sınıra ulaştırılacak… Bu sınırın yerden 100 km kadar yükseklikte (Karman Line) olduğu beyan edilmekte… (Haliyle, atmosfer ile uzay arasında, gözle görünebilen/elle tutulabilen net bir sınır mevcut değil…; kademeli bir geçiş sözkonusu… Gerçekte Dünya atmoferinin yerden 400+ kilometre kadar yükseklere ulaşabildiği biliniyor… Burada kriter, yolcuların aracın içinde ‘uçuyormuş’ hissine kapılacakları bir ortama ulaştırılmaları… (Turistler mi, yoksa, bilet için ödeyecekleri 200,000+ dolarlar mı uçacak…, o da ayrı bir mesele…! ) Neticede, parası olan bu olayı yaşayabilecek… Halen, 600 kadar yolcunun uçuş için sıra beklediği söylenmekte…

Araç, dönüş yolculuğunu ‘gerçekten bir kuş gibi’, süzülerek, yapmakta…Roket motoru itişi olmadan…

Taşıyıcı uçak ‘VSS Eve’ ve ‘SpaceshipTwo Unity’. (Kaynak: Virgin Galactic)

Firma uçuş testi faaliyetlerine Majove Çölünde (Kaliforniya) başlamıştı… Bu testler artık Spaceport of America’dan (New Mexico) yapılmakta…

FAA, ‘turist taşıma lisansı’ verilmesinden önce, firmanın ilave testlerle bazı veriyi sağlamasını beklemekte… Bu sebeple firma, ilave dört test uçuşu daha gerçekleştirecek…

VSS Unity uzayda… (Kaynak: Virgin Galactic)

Firmanın sürekli ötelenen ‘paralı-uçuş başlangıç tarihinin’ son durumda 2022 başlarına ötelendiği söyleniyor…

Umarız bu defa gerçekleşir…!

Yararlanılan Kaynaklar:

https://www.cnbc.com/2021/05/22/virgin-galactic-completes-third-spaceflight-of-vss-unity.html

(Günün Seçimi)