Ancak…, hemen sevinmeyelim…; Ülkemizden gözlenemeyecek…!
Yine de, bu gök olayı, Dünyanın bazı başka (Kanada, Kuzey Avrupa, Sibirya,…) bölgelerinden gözlenebileceği için, gökyüzü meraklıları, Saat (TS) 11:30-15:30 arasında, bu doğa olayını canlı olarak izleyebilecek…
Yararlanılan Kaynak:
Şimşek, çok kısa sürede ortaya çıkıp, kaybolması sebebiyle, gözle izlenmesi zor, birçok durumda da imkansız olan bir tabiat olayı…
Şimşekler, çoğunlukla düşey (aşağı, yukarı) istikamette olmak üzere, çeşitli yönlerde, dallanarak, ilerleyebilmekte… Şimşek genelde, yerle temas etmeden, elektrik yüklü bulutlar arasında gerçekleşir… Yere olşması (yıldırım düşmesi) daha seyrek gerçekleşir… Bir Yıldırımın yerden yükselmesi ise çok daha nadir yaşanan bir olaydır… Bu olay, genelde, yüksek kulelerde/enerji ileten direklerde görülür… Bu tip yıldırımlarda, yerden yükselen (+ yüklü) elektrik akımı, bulutlardan inen (- yüklü) elektrik akımıyla birleşerek (devreyi tamamlayarak) görülebilir bir şimşeğe dönüşür…
Bir şimşeğin içinde oluşan sıcaklığın 50,000 santigrad dereceye ulaşabildiği ölçülmüş… Çakan bir şimşek içinde, peşpeşe ve yönü değişen elektrik (elektron) akımının oluştuğu belirlenmiş… (Şimşeğin tireyen ışığı bunun bir işareti olmalı…)
Yukarıdaki videoda bu tabiat olayı çok çok hızlı bir kamerayla kaydedilmiş…; böylece, şimşeğin gelişmesi, ilerlemesi detaylı olarak izlenebilmiş…
Dünya genelinde, ortalama olarak, saniyede 50-100 şimşeğin çaktığı ölçülmüş ve hesaplanmış…! Oldukça ‘elektrikli’ bir dünyada yaşıyoruz…
Sadece ABD’de yıldırımlar sebebiyle yılda ortalama 100 kişi hayatını kaybetmekte…
Güncelleme:
Bu kazada ‘Kuşla Karşılaşma’ vurgusu yapmamız, hatalı olduğunu düşündüğümüz ‘Kuş Çarpması’ söylemleri sebebiyle… Kısaca, hızlı olan yavaş olana çarpar…!
Kanada Yetkililerinin bu kaza incelemesinde gösterdikleri sürat ve titizlik takdiri hak etmiştir… Bu kazada erişilen bulguları bugün, 10,000+ km uzaktan biliyor olmamız da ayrıca övgüyü hak eden bir husus…
Umarız, bizde meydana gelen kazaların inceleme bulguları hakkında da, bir gün, böyle, zamanında ve gerçekçi bilgi sahibi oluruz…!
………………………………………………………………..
Bu kaza 17 Mayıs 2020’de, Kamloops’ta (B.C.; Kanada) meydana gelmişti…
Kanada Askeri Havacılık Kazaları İnceleme Kurulu, titiz bir çalışma yaprak, bu kazanın incelemesini bir yıldan kısa bir sürede, Mart 2020’de tamamladı ve inceleme raporunu yayımladı…Gözümüzden kaçan bu gelişmeyi, biraz gecikmeyle ve Murray Brewster’in CBS News’te yayımlanan, 29 Mart 2021 tarihli haberiyle duyuralım…:
Kısaca, Kanada Hava Kuvvetlerine (RCAF) ait, uçuş gösteri ekibi Snowbird’e (Kar Kuşu) ait olan ve kolda (birlikte) kalkış yapan, CT-114 tipi iki uçaktan kalkışından hemen sonra arızalanmış, uçakta bulunan pilot ve bir ‘yolcu’ uçaktan atlamıştı… Hemen yakındaki bir yerleşim yerine düşen uçağın ‘yolcusu’ hayatını kaybetmişti…
Uçakların kalkışını izleyenlerin çektiği bir videodan, uçakta motoruyla-ilişkili bir arıza yaşandığı (ses kaydından) açıkça görülmekteydi… Dolayısıyla, bu uçağın, motoruna kuş girmesi sebebiyle düşmüş olma olasılığı, daha kazanın yaşandığı gün, ortada mevcuttu/ileri sürülmüştü…
Kuş…!
‘Uçaktaki Yolcu’ yüzbaşı Jenn Casey’di; pilot değildi, ancak, bu uçuş gösterisi ekibinin bir üyesiydi; Halkla İlişkiler Görevlisiydi… Kısaca, bu uçakta mevcut olması yasal bir uygulamaydı…
Yapılan incelemede, uçağın (tek olan) motoruna bir kuşun girmiş olduğu (daha doğru bir ifadeyle, kuşun motor tarafından emilmiş olduğu…) doğrulandı… Yukarıdaki fotoğraftan da, yaşanan bu olaydan önce, uçağın yakınında bir kuşun mevcut olduğu da görünmekte…
Kaza İnceleme Heyeti, bu uçağın motoruna bir kuşun girdiğini belirlemekle birlikte, bu (çok büyük olmayan) kuşun motoru tam olarak durduramadığı, motorun düşük performansla da olsa, çalışmaya devam ettiği sonucuna varmış…; burası çok önemli…!
Kaza videosundan da görülmüştü…; motorda (kuşun emilmesiyle/yutulmasıyla) oluşan stolu (patlama sesi) takiben, pilot uçağa ‘çekerek’ (yüksekliğini artırma manevrası, hücum açısını artırarak, kinetik enerjiyi potansiyel enerjiye dönüştürme…) biraz yükseklik kazandırmış, daha sonra da, kanat stoluna giren uçak uçuş ekibi tarafından terkedilmişti…
Kaza İnceleme Raporuda, stolu takiben, Pilotun uçağı kalkış yaptığı piste döndürmeye çalıştığı (en azından bu teşebbüste bulunduğu) söylenmiş…; bunu, muhtemelen, Pilotun kendisi söylemiş olmalı…
Jenn Casey
Raporda belirtildiğine göre, Pilot, atlamaya karar verince, ‘yolcusuna’ ‘Kolu Çek’ talimatı vermiş… (Uçağı kullanan Pilot, rütbesi ne olursa olsun, talimat vermeye yetkilidir ve onun talimatına uyulması zorunludur…) Takiben de, Pilot sandalyesinin atlama sistemini çalıştırarak, uçaktan atlamış…
Yine Raporda belirtildiği üzere, ‘Yolcu’, kendi sandalyesini 0.4 saniye sonra çalıştırarak (fırlatma kolunu çekerek) uçaktan atlamış… Ancak, bu anda uçağın bulunduğu yükseklik, pozisyonu ve (yatay, dikey) hızı, en azından ‘Yolcu’nun atlamasının başarılı olabilmesi için yetmemiş…: Havacılıkta buna, ‘Başarılı Atlama Zarfının Dışında Olma Durumu’ (outside safe ejection seat operation parameters) denmekte…
Kısaca, uçaktakiler ’emniyetle atlanabilecek şartların’ dışındaki şartlarda/ortamda atlamış… Pilotun, yaralı da olsa, kurtulmuş olması bir şans…!
Raporda, Pilotun, ‘yolcusuna’ ‘Atla’ (Eject) demesi gerekirken ‘Kolu Çek’ (Pull The Handle’ demiş olmasının önemli bir hata olduğu ifade edilmiş…Normal şartlarda, talimatı alan ‘Yolcu’nun, uçaktan önce ayrılmış olması gerekirdi… Halbuki, Pilottan sonra ayrılmış…
Kısaca, Pilot, bu uçak hakkında, Gösteri Ekibine seçilecek kadar tecrübeli biri olarak, uçağın performansını yeterince değerlendirememiş, atlama kararını vermede geçikmiş, atlama talimatını hatalı bir ifade şekliyle bildirmiş görünmekte…; kim ne derse desin…!
‘Yolcu’nun atlamasından sonra, sandalyesi de normal pozisyona gelememiş…Bu durum da, ana paraşütü açacak sisteminin zamanında ve tam olarak görev yapmasını engellemiş…; ana paraşütün zamanında açılmasını geciktirmiş…!
Yararlanılan Kaynak:
https://www.cbc.ca/news/politics/snowbird-crash-bird-1.5968000
Öncelikle, havacılıkta da zaman zaman karşılaştığımız, ‘Motor kaybetme/motoru kaybetme’ ifadesini ‘yeterince kaliteli bir ifade şekli olarak görmediğimizi belirtelim… Her ne kadar, havacılık dünyasında İngilizce sözcük ‘engine lost’ sıkça karşılaşılan bir ifade şekli olsa da, ‘motor durdu/durması’ sözcüğünü tercih ederiz ve öneririz… (Bu bağlamda, ‘motor durdu/durması’ yerine ‘motor sustu/susması’ sözcüklerinin kullanılmasını da, aynı sebepten, önermeyiz…)
Esas konuya dönersek…: Motoru duran uçak süzülebilir mi…; ne kadar süzülebilir…?
Bir uçağın süzülmesi, kısaca, motorunun/motorlarının belirgin bir katkısı olmadan, inişini hasarsız (veya az hasarla) olarak gerçekleştirebilmesi… (Kuşlar, genelde, uçuşlarının son safhasını bir süzülüşle tamamlar…)
Her ne kadar bu konu Pilot Adaylarına derslerde yeterince anlatılmakta olsa da, uçuşta motor durması ile karşılaşan pilotların, uçağın süzülme performansını çok az kullanabildiğini gözlemekteyiz… Birçok pilot, kullandığı uçağın süzülebilme özelliğini yeterince içselleştiremediği için, karşılaştığı acil durumda, uçağının bu potansiyelinden yeterince yararlanamamakta…; haliyle, kendi hayatını da riske atmakta ya da kaybetmekte…!
Gerçi, az sayıda da olsa, süzülmeyi başarıyla gerçekleştiren pilotlar da mevcut… Bunlardan biri yukarıdaki videoda görünmekte… Bu pilotun, uçağın hareket enerjisini sönümlendirmek için pistte gerçekleştirdiği manevra da oldukça başarılı ve etkili…; uçak son anda pist dışına çıkmış görünse de…
Uçakların süzülebilme becerisi (Glide Ratio; 8,…,17), tasarımında belirlenmekte ve kanat yüzeyi/uçak ağırlığı oranına (ve başka bazı faktörlere) bağlı olarak değişmekte… Bu bağlamda Planörler, süzülme yeteneği (kaybedeceği/alçalacağı her bir metre için gidebileceği yatay mesafe) en büyük olan hava araçları… Yine de, bir Planörün Galata Kulesinden Üsküdar’a kadar süzülebilmesi (Süzülme Oranının 40+ olabilmesi…) ‘bilim kriterlerine göre’ mümkün değil…; Pazarlayıcısı size ne derse desin…!
Yararlanılan Kaynaklar:
(Yine de, bu süzülüşte motorlardan biri görevini yapmaktaydı…!)
Güncelleme:
Fırlatış başarılı oldu…
…………………
ISS’ye kargo götürecek olan bu insansız aracın (Cargo Dragon) akşam (TS) 20:29’da fırlatılması planlandı…
Araç ISS’ye yeni Güneş Panelleri de götürüyor…
Yararlanılan Kaynak:
https://www.space.com/spacex-dragon-crs-22-cargo-launch-ready
Çin Uzay İstasyonunun ilk modülü Tianhe’nin ve bu araca yaklaşan Kargo Aracının görüntüsü. (Kaynak: China Manned Space Agency; CMSA)
Spacedaily.com’da 29 Mayıs 2021’de yayımlanan haberde, Çin’in Uzay İstasyonu inşaatına malzeme taşımaya başladığı duyuruldu… Çin, İstasyonun ana modülünü yörüngeye yerleştirdikten sonra, bu defa, bir Kargo Aracıyla, İstasyona çeşitli malzeme götürdü…
Gönderilen araç, 30 Mayıs 2021 Pazar günü İstasyonun Ana Modülüyle kenetlendi…
Hainan adasından, Long March 7 roketiyle fırlatılan Kargo Aracı, Tianzhou-2, yiyecek, ekipman ve yakıt götürdü…
Çin, Tiangong (Cennet-Sarayı; Heavenly Palace) adlı bu Uzay İstasyonunun inşaatını toplam 10 uçuşla taşınacak malzeme ve personelle tamamlamayı planladı…
Çin Yetkililerinin açıklamasına bakılırsa, bu İstasyonun inşaatı 2022’de tamamlanacak… Bu İstasyon tam olarak kullanıma alındığında 15+ yıl süreyle görev yapacağı da vurgulandı… (Bir kaza yaşanmadığı sürece, bu görevin uzatılması olasıdır…)
ABD-Rusya-Japonya ve ESA’nın (Avrupa Uzay Ajansı) ortak malı olan ISS’nin 2028’de görevini tamamlaması bekleniyor… Bu İstasyonun da görevinin uzatılması olası…
Çin, Kargo Aracındaki yükün boşaltılması için, daha sonra, bu Modüle üç uzay insanı gönderecek…
Çin, son yıllarda gerçekleştirdiği ataklarla, ABD ve Rusya ile arasındaki ‘uzay-mesafesini’ hızla kapatmaya başladı…
Ancak, Çin’in uzay çalışmalarında ‘uçuş/yörünge emniyetini’-biraz-gözardı etmesi insanları endişelendirmekte… Daha önce de belirttiğimiz gibi, gerek ABD’nin ve gerekse Rusyanın (Sovyetlerin) bu konudaki sicili de o kadar temiz değil…
Çin tarafından yapılan açıklamada, inşa edilecek İstasyonun diğer Ülkelerin istifadesine de açık olacağı söylendiyse de, bunun ne seviyede gerçekleşeceğini zaman gösterecek… Bu açıklama, ortamın/şartların gerektirdiği-tepki azaltıcı- bir ‘Mavi Boncuk’ olabilir…!
Yine de, ESA’nın halen, Tiangong için yetiştirilmek üzere Çine astronot-adayı gönderdiği bu haberde vurgulandı…
Çin’in Mars Gezgini (Rover) Zhurong, ‘Taşıyıcı Platformdan’ Mars yüzeyine inerek, etrafta dolaşmaya başladı… Bu aracın da, önemli bir arıza yaşamaması durumunda, üç ay olarak planlanan görevini çok daha uzun bir süre sürdürmesi mümkün olabilir…
Yararlanılan Kaynak:
https://www.spacedaily.com/reports/China_cargo_craft_docks_with_space_station_module_999.html
(Günün Seçimi)
Öncelikle belirtelim, bu bir kaza…!
28 Mayıs 2021 günü meydana gelen bu kazada, American Airlines’a ait (1005 Uçuş Numaralı) bir uçak, yolcusunu aldıktan sonra, park yerinden ayrılışını takiben bir aydınlatma direğine çarptı…
Dallas Fort Worth Havaalanında meydana gelen bu kazada, uçağın sol kanadı ileri derecede hasarlandı…
Yukarıdaki videodan anlaşıldığı üzere, pilotun taksi esnasında bu direği iyi izlememesi/hesaplamaması bu kazanın ana sebebi… Direğin uçağın solunda kalması katkıda bulunan bir sebep olabilir mi…, tartışmaya açık bir husus… Bu kaza esnasında uçağı Kaptan mı, yoksa Yardımcısı mı kullanıyordu…, henüz bilemiyoruz…
Çok, ama, çok ‘can sıkıcı’ bir durum…
Bahamalar’da tatil hayali kuran yolcunun kaçan ‘ağız tadına’ mı/ aksayan uçuş planına mı, hasarlanan uçağa mı, yoksa, Pilotun şanssızlığına mı yanarsın…?
Havaalanlarında, bu gibi tehlikeli durumlarda, Pilotları önceden uyaracak ‘Kule/Yer-destek’ ekibi yok mu…? Neden yok…?
Neticede, çoğu zaman, iş Pilotlarda bitmekte… ‘İşini ciddiye alacaksın; riskleri her zaman hesaba katacaksın’…
Pilotları sık sık gündeme getirişimiz… bu yüzden…!
Yararlanılan Kaynak:
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.