Ay: Ağustos 2021

‘Elektronun da sırrı çözüldü…! (Electron is dissolved…, too…!)

Bir elektronun Spinon’lara ve Chargon’lara ayrışması (temsili). (Kaynak: Mike Crommie et al./Berkeley Lab; spacedaily.com )

Atom-altı parçacık araştırmaları bir süredir sessizliğini korumakta… (En azından, biz öyle algıladık…!)

Bu konuda yeni bir haber, spacedaily.com’da, Theresa Duque tarafından 25 Ağustos 2021’de yayımlandı…

Bu haberde, araştırmacıların, ‘Quantum Spin Liquid’ (QSL) olarak adlandırılan bir manyetik durumu (magnetic state) oluşturan parçacıkların en net görüntüsünün alındığını duyuruldu…

Yakın zamana kadar elektronlar, daha küçük alt-parçalarına bölünemeyen atom-altı parçacıklardandı… Işık taneciği olarak adlandırılabilecek ‘Foton’ bunlardan bir başkası…

Araştırmacılar, ilk defa olarak, elektronların QSL ortamında ‘Spinon’ adı verilen (spin-like) parçacıklar ile, ‘Chargon’ adı verilen (charge-like) parçacıklara ayrıştığının (bozunduğunun) görüntüsünü elde ettiler…

Araştırma grubunun lideri olan Prof. Mike Crommie (Lawrence Berkeley National Laboratory/(Berkeley Lab), ‘Spinon’ların kuantum fiziğinin ‘hayalet’ parçacıkları olduğunu söylemiş…Aynı araştırma grubundan Sung-Kwan Mo ise, varlığının ispatı güç olan bu parçacıklar için en iyi kanıtı elde ettiklerini söyledi…

Araştırmacılar, ‘Spinon’ların, ısı ve ‘spin’ (dönme momenti/momentumu) taşıyarak, ancak, elektrik yükü taşımadan, serbestçe hareket edebildiklerini söylüyor…Araştırmacılar, bu parçaları ‘ısı’ izleri (heat signatures) izlenerek belirlemeye çalışmaktaydı…

Anlaşıldığı kadarıyla, araştırmacılar, bu atom-altı parçacıkların kendilerini değil, bir malzeme içindeki (ayrışmış) dağılımını görüntüleyebilmişler…
Araştırmacılar, bu konudaki araştırmalarını sadece üç atom kalınlığında oluşturdukları malzeme örnekleri üzerinde gerçekleştirdiler…

Mo’nun ekibi, bu araştırmada ‘angle-resolved photoemission spectroscopy’ tekniği ve ‘scanning tunneling microscopy (STM)’ tekniklerini kullandı… (Ayrıntısını merak eden internetten araştırabilir…)

‘Spinon’un izleri (görüntüler) ‘scanning tunneling spectroscopy (STS)’ ile elde edildi…

Araştırmacılar, STM’den QSL içine enjekte edilen elektronların ‘Spinon’ (haylet-ghost parçacık denilen) parçacık ile ‘Chargon’a ayrıştığını, bu durumun (ayrışmanın) spin ve elektrik yükünün QSL içinde birbiriyle etkileşmesinden kaynaklandığını (mümkün olabildiğini) söyledi… Adından da anlaşılacağı üzerie, ‘Spinon’lar elektronun ‘Spin’ (eksenel dönme…gibi) özelliğini taşırken (oluştururken), ‘Chargon’lar da elektrik yükünü taşımakta (oluşturmakta)…

Mevcut çalışmada, STM/STS ile alınan görüntülerin, ‘Chargeon’ların bulunduğu yerde sabitlenerek bir ‘David yıldızı’ (altı köşeli yıldız; Yahudi yıldızı) görünümlü ‘yük yoğunluk dalgası’ (charge-density-wave) oluşturdukları belirlendi… ‘Spinon’lar ise malzeme içinde serbestçe dolaşmakta…!

Araştırmacılar, elde ettikleri bu sonuçların süper iletken ve Kuantum Bilgisayarı geliştirilmesinde etkili olacağını düşünüyor…

2022 Nobel Fizik Ödülü ufukta ‘göz kırpıyor’ olabilir…!

Yararlanılan Kaynaklar:

https://www.spacedaily.com/reports/This_exotic_particle_had_an_out_of_body_experience_these_scientists_took_a_picture_of_it_999.html

Güneşin etrafında en büyük hızla dolanan asteroid…! (Fastest-orbiting asteroid around the Sun…!)

2021 PH27’nin eliptik yörüngesi. (Kaynak: space.com)

Mike Wall’ın space.com’da bugün yayımlanan bir haberinde, Güneşin yörüngesinde (diğerlerine kıyasla) en büyük hızla dolanan bir asteroidin belirlendiği duyuruldu…!

2021 PH7 olarak kaydedilen bu gök cismi yaklaşık bir kilometre boyda… Güneşin etrafındaki yörüngesini de 113 günde tamamlamakta…

Güneşin etrafında en büyük yörünge hızıyla dolanan gezegen Merkür… Bir dolanışını 88 günde tamamlamakta… Bir cisim ister doğal (uzaya ait) isterse yapay (insan yapısı) olsun Güneşe ne kadar yaklaşırsa, yörünge hızının da o kadar artması gerekir. Güneşe yaklaşan bir cisim gerekli yörünge hızını koruyamazsa, haliyle, Güneşe doğru spiral bir yörünge izleyerek (teorik olarak) çarpar… (Gerçekte, Güneşe fazla yaklaşamadan buharlaşıp ‘ruhunu’ teslim eder…! Böyle bir durumda ‘Güneşe yürüdü’ demek daha doğru olabilir…)

Şüphesiz, asteroidler sadece Ana Asteroid Kuşağında (Mars-Jüpiter arası bölge) mevcut değil… Dünya-Güneş arası bölgede de pek çokları mevcut… Ancak, küçük olmaları sebebiyle, bugüne kadar bunların çok azı belirlenebildi…

Artist’s illustration of the newfound asteroid 2021 PH27 (foreground), which orbits the sun every 113 Earth days. That’s faster than any other known solar system object except the planet Mercury (seen here below and to the left of 2021 PH27).
2021 PH27 (temsili) (Kaynak: CTIO/NOIRLab/NSF/AURA/J. da Silva (Spaceengine; space.com)

Bu asteroid, Merkür’den farklı olarak, eliptik bir yörüngede dolandığından, Güneşe çok daha yakın bir konuma gelebilmekte…; 20 milyon km kadar… Merkür Güneşe 47 milyon km kadar yaklaşabilmekte…

Bu gök cisminin, Güneşe en yakın konuma geldiğinde yüzey sıcaklığının 500 santigrad dereceye erişebileceği hesaplandı… (Bu gök cismi üzerinde yaşayıp ‘Kurşun Döktürmek’ isteyeceklerin kurşunu ayrıca eritmeleri gerekmeyecek…!)

Astronomlar, bu cismin, Güneşe yakınlığı sebebiyle, Genel Görelilik Kuramı etkisini en büyük seviyede yaşayacağını söylüyor…Bu da, bu gök cisminin yörüngesinin, ‘belde çevrilecek halkanın göstereceği şekilde bir dönme hareketi yapması… (Halkanın, dönmeden dolayı oluşacak uzun ekseninin uzak-ucunun sabit olmayıp, (kabaca) bel merkezli bir çember yayı çizecek olması…)

Astronomlar ayrıca, bu gök cisminin yörüngesinde uzun süre kalamayacağını, birkaç milyon yıllık bir sürede ya Güneşe yaklaşacağını ya da Merkür veya Venüs tarafından yakalanacağını düşünüyor…!

Astronomlar bu gök cismini 13 Ağustos 2021’de, Cerro Tololo (Şili) Gözlemevindeki Victor M. Blanco teleskobuna takılı DEC (Dark Energy Camera) ile belirledi…

Bu keşfi gerçekleştiren ekipten Sheppard, başlangıçta Ana Asteroid Kuşağında oluşan bu asteroidin, (nispeten) yakınındaki gezegenlerle gravitasyonel olarak etkileşerek bugünkü yörüngesine savrulduğunu düşünüyor… Şüphesiz, bu savrulma milyonlarca yılda gerçekleşmekte…

Yine de, bu gök cisminin yörünge düzleminin diğer gezegenlerle 32 derece açı yapıyor olması, bu gök cisminin, Güneş Sisteminin dış bölgelerinden gelerek, Jüpiter’in (veya diğer gezegenlerin) de yardımıyla, Güneş tarafından yakalanmış bir kuyruklu yıldız olma olasılığını da düşündürmekte…

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/solar-system-fastest-orbiting-asteroid-2021-ph27

An Asteroid has Been Discovered That Crosses Mercury’s Orbit

Yeni bir ‘*kuşa çarpma’ tehlikesi…! (*Strake to Drone…!)

Avherald.com’da 23 Ağustos 2021’de yayımlanan bir haberde, Embraer ERJ-175 tipi bir uçağın, kalkışı esnasında, bir **Dron’a çarptığı duyuruldu…!

(*Bir çarpışmada hızlar esas alınmalı…Bu bağlamda, bir kuşun uçağa değil, uçağın kuşa çarpması söz konusu edilmeli… Aksi davranış, bize göre, biraz ‘ucuzculuk’ olur…!)

**Dron, adı bize sevimli gelmese de, genelde, batarya gücüyle yerden havalanabilen ve uzaktan kumanda edilebilen, yine genelde, boyutları ve kütlesi sınırlı, çağımızın geliştirilmekte olan oyuncak-araçları…!)

Bu çarpışma, AA-3961 Uçuş Numarasıyla, Şikago’nun O’Hare Hava Limanından (IL, ABD) Detroit Hava Limanına (MI, ABD) gitmekte olan uçağın kalkışı sürecinde gerçekleşti…

Uçuş ekibi uçağın tırmanışını 6000 fitte durdurduktan ve havada 40 dakika kadar bir süre yakıt harcadıktan sonra, uçağı aynı piste emniyetli bir şekilde indirdiler…

Uçağın gerekli kontrolları yapıldıktan sonra, 12 saatlik bir gecikmeyle uçuşunu gerçekleştirdiği söylendi…

‘Dron’ ile çarpışma çağımızın yen bir ‘havcılık tehlikesi’… Benzer olaylar daha önce de meydana gelmiş, 2019’da da, bir Embraer-190 tipi uçak bir Dron’a çarpmıştı…

Yararlanılan Kaynaklar:

http://avherald.com/h?article=4ec290a1&opt=0

https://www.flightglobal.com/safety/austral-embraer-190-damaged-by-drone-collision/135825.article