Syukuro Manabe (Princeton University), Klaus Hasselmann (Max Planck Institute for Meteorology in Hamburg, Germany) ve Giorgio Parisi Sapienza University of Rome) 2021 Nobel fizik ödülünü kazananlar…) (Kaynak: Jonathan Nackstrand/Agence France-Presse — Getty Images; NY Times)
Bu yıl, Nobel Fizik Ödülü, Dünya’daki iklim değişikliğinin bilimsel temellerini ve bu değişime insan etkisini açıklayan üç iklim-bilimi insanına verildi…Umarız, ‘Ekonomi Ödülü’ de ‘enflasyon’un bilimsel temellerini açıklayanlara verilir…!
Cade Metz, Marc Santora ve Cora Engelbrecht‘in, NY Times’te 5 Ekim 2021’de yayımlanan haberinde, bu ödülün verildiği üç bilim insanının, kaos-gibi görünen iklim sistemlerinin ve bunların uzun-dönemli davranışlarının anlaşılmasına katkıda bulundukları söylendi…
Dr. manabe, 1967’de, geliştirdiği bir bilgisayar modeliyle, başlıca sera gazı (greenhouse gas) olan karbon dioksid ile atmosferdeki ışınmanın ilişkisini ortaya koymuştu…
Bu model, diğer bilim insanlarının çok daha gelişmiş modeller ortaya koymalarına yol açtı… Manabe’nin daha sonra geliştirdiği modellerle, Greenland Buz Katmanında artarak yaşanan erimenin Kuzey Atlantikteki okyanus akıntılarını nasıl etkileyeceğini ortaya koydu…; insan-etkisiyle iklim değişikliklerinin ve bunun dinamik mekanizmasının anlaşılmasına katkıda bulundu…
Dr. Manabe’nin temel çalışmasından on yıl kadar sonra, Dr. Hasselmann, geliştirdiği modelle, kısa dönemli iklim değişimini okyanus akıntıları ve atmosfer olayları gibi, uzun dönemli iklim olaylarıyla birleştirdi… Bu çalışma, kuraklık, ‘ısı dalgaları’ ve yağmur-fırtınaları (rainstorm) gibi diğer araştırmalara temel sağladı…
Dr. Parisi ise, atom gruplarından tüm gezegenin atmosferine kadar, düzensizlik ve fizik-sistemlerindeki dalgalanmalar arasındaki ilişkiyi (interplay), tesadüfi-görünen olaylardan nasıl ‘kollektif’ bir davranışa dönüştürülebileceğini (nasıl anlamlı sonuçlar çıkarılabileceğini) ortaya koydu… Bilim insanları, Dr.Parisi’nin gerçekleştirdiği çalışma sonuçlarının, iklim araştırmalarının ötesinde, matematik, biyoloji ve bilgi-işleme bilimi gibi (lazerler, öğretilebilen makinalar), birçok birçok araştırmaya da hizmet edeceğini söylüyor…!
Burada ilginç olan bir husus, Nobel Komitesi temsilcisi, bu ödül-kazanma haberini Dr. Manabe’ye ilettiğinde, ödülün tamamını mı, yoksa, bir parçasını mı kazandığını söylememiş…; en azından, bu yazının kaynağı böyle söylemiş…!
Bize göre, ‘Yiğitler yoğurdu yedirirken, biraz daha dikkatli olmalı’…!
Yararlanılan Kaynak:
HAVACILIK VE UZAY 