Ruslar, bu Pazartesi günü, işlevini yitiren ve Dünya yörüngesinde dolanan bir uydularını, Uydulara-karşı geliştirilen bir roket ile vurdu…
Paul Rincon ve Jonathan Amos’un bbc.com’da yayımlanan haberinde, başta Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) ve alçak-Dünya yörüngelerinde dolanan uydular için belirli bir tehdit oluşturan bu test (imha) uluslararası bir tepkiye yol açtı…
Rusyanın gerçekleştirdiği bu uydulara-karşı (anti-satellite; A-Sat) roket testi (bir uydunun roketle vurulması) gerçekleştirilen ilk test değildi…
2007’de de, Çin, geliştirdiği bir roketle, yörüngede dolanan ve kendisine ait bir meteoroloji uydusunu vurmuştu… Meydana gelen bu patlamada golf topu büyüklüğünde 3000 metal parçası, ayrıca, daha küçük 100,000 uydu parçası etrafa saçılmıştı… Bu olayın yol açtığı ‘uzay çöpleri’ halen ISS için de tehlike yaratmakta…
Bu ‘uydu-avlama’ testleri gerçekleştirilmese de, halen, Dünya yörüngesinde çok fazla miktarda uzay çöpü dolanmakta… Bunlar içinde, 64 yıllık uzay macerasında yörüngde biriken roket kademesi kalıntılarından, arızalanmış/görevini tamamlamış uydulara…, uzaya gönderilen araçlardan sıyrılan boya kalıntılarına kadar, pek çok uzay çöpü yer almakta… (Bu çöplerden bazıları çok küçük boyda olsa bile, yeteri kadar yüksek yörünge hızları sebebiyle, uzay araçlarının kaportasını / camını delecek kadar tehdit oluşturabilmekte…!
Bu uzay çöplerinden 30,000 kadarı günlük olarak takip edilebilmekte ve yaklaşanlar ISS ekibine önceden bildirilebilmekte… Şüphesiz, küçüklükleri sebebiyle takip edilemeyenlerin sayısı ise yüzbinleri aşmakta…; boyu bir santimetreden küçük olanların sayısının ise 300 milyon kadar olabileceği hesaplandı…!
ISS’deki Uzay İnsanları, yer kontrol istasyonundan bir uyarı aldıklarında, uyarının büyüklüğüne de bağlı olarak, korunmak ve acil bir durumda kaçış (ISS’yi terkediş) için, ISS’ye kenetlenmiş durumda olan Soyuz araçlarına girerler…
2009’da yaşanan bir olayda, Irıdium adındaki bir ABD Firmasına ait olan bir haberleşme uydusu ile Sovyetler döneminden kalma, işlevsiz bir Haberleşme Uydusu yörüngede çarpıştığında, ISS’deki Uzay İnsanları ciddi bir tehlike atlatmıştı… Her şeye rağmen ve sınırlı da olsa, ISS’nin bir manevra/yörünge değiştirme kabiliyeti mevcut…
Ruslar, bu Pazartesi günü gerçekleştirdikleri bir ‘test atışı’ ile (Sovyetlerin Tselina Radyo sinyali izleme programına ait olan) Kosmos 1408 adındaki bir uydularını vurdu…
Parçalanan uydu ve onu vuran roketten saçılan izlenebilir 1500 parça ile, izlenmesi mümkün olmayan yüzbinlerce parça (fragment) uzaya (440-520 kilometre yükseklikteki yörünge bölgesine) saçıldı…; ISS’yi ve Çin’in Tiangong adlı Uzay İstasyonunu da tehdit ederek…!
ISS bu ‘uzay çöpü’ (debris) bulutunun bu pazartesi yakınından geçtiğinde, bir korunma tedbiri olarak, ekibin ISS’ye kenetlenmiş halde olan Soyuz ve Crew Dragon araçlarına (sığınaklar) geçmeleri istendi… ISS’ye çarpacak büyükçe parçalar bu istasyon için ölümcül sonuçlar doğurabilir…
Rusya’nın bu ‘tehlikeli’ testi ABD ve İngiltere tarafından kınandı…
Haliyle, Rusya, gerçekleştirdikleri bu testin tehlike yaratmadığını (her zamanki gibi) savundu…!
ABD de, 1985’te, bir F-15 (muharip) uçağından fırlattığı bir roketle, Solwind adındaki bir bilimsel araştırma uydusunu imha etmişti…; ‘A-Sat’ geliştirme programı kapsamında…!
ABD, ayrıca, gemiden fırlattığı bir füze ile, kendisine ait başka bir uyduyu imha etmişti… Test amacıyla imha edilen uyduların yörüngeleri ne kadar alçak ise, bu uydu/füze parçalarının atmosfere girerek yanma olasılığı daha büyük olmakta…; uydu yörüngesi yükseldikçe, parçaların yörüngede dolanma olasılığı da artmakta…
Hindistan da, 2019’da, Mission Shakti kapsamında, kendi ‘uydu-savar’ sistemini alçak-yörüngede dolanan bir uydusunu vurarak test etti…Bu testte izlenebilir boyutta 200 enkaz parçası oluştu…
Her yıl Dünya yörüngesine yerleştirilen uyduların sayısı katlanarak artarken, yörüngede çarpışma riski ve uzay çöpü oluşma olasılığı da artmakta…
Görevini tamamlayan ya da arızalanan uyduların atmosfere yakılarak (büyük ölçüde) yok edilebilmeleri için, bünyelerinde yedek yakıt bulundurmaları uygulanabilecek çözümlerden…Atmosfere sokulamayacak uyduların ise yakıt depolarında kalan yakıt uzaya boşaltılarak infilak sebebiyle çok fazla parçalara ayrılma riskinin azaltılması da uygulanabilecek başka bir çözüm…
Yazarlar, Dünyanın alçak yörüngesine yerleştirilecek araçların fırlatılışlarını takip edecek 25 yıl sonra atmosfere sokularak yok edilebilmeleri için bir çalışma yapıldığını söylüyor…
Yörüngede dolanan uzay çöplerinin toplanabilmesi için çeşitli araştırma ve geliştirmeler yapılmakta… Bunlardan biri olan Japonya-İngiltere Firması ‘Astroscale’ yörüngedeki uzay çöplerinin toplanabilmesi için, halen yörüngede, çalışmalar yapmakta…Bu amaçla, yakalanması hedeflenen bir uydu, İngiltere Firması ‘OneWeb’e ait bir iletişim uydusu…
Bu firmanın 1000 km yükseklikte dolanan ve arızalanan bir uydusunun , kendi halinde kaldığında, atmosfere girmesinin birçok yüzyıl sonra gerçekleşebileceği hesaplandı… Dolayısıyla, bu arızalı/kullanım dışı uydulara ‘dışarıdan müdahale’ zorunlu görünüyor…
*
‘Uzayın Yaramaz Çocukları’ bu testlerle Dünya yörüngesinde çarpışma riskini artırırken, öncelikle kirlettikleri bu ortamı temizlemekten de sorumlular… Ayrıca, bu ‘temizleme kabiliyeti’, öncelikle, onlar tarafından geliştirilmek zorunda kalınacak… Belki, birkaç ‘uzay kazası’ yaşandıktan ve kendi ‘Uzay İnsanlarını’ ve/veya çok kıymetli uydularını kaybettikten sonra…!
Yararlanılan Kaynak:
HAVACILIK VE UZAY 