Ay: Şubat 2022

Briley Lewis’in, scientificamerican.com’da, 21 Şubt 2021’de yayımlanan haberinde yeni tip bir Süpernova’nın belirlendiği duyuruldu…

AT2020mrf olarak kaydedilen bu gök cismi, bugüne kadar belirlenen en parlak ve en fazla ‘enerjili’ (energetic) bir ‘yıldız ölümü’ olduğu ileri sürüldü…Bu konudaki makale duyurusu Aralık 2020’de, ‘arXiv.org’da yayımlandı…; Astrophysical Journal’da da yayımlanacak…

Süpernovlar, yaşamlarının birinci dönemi sonunda, çok büyük miktarda enerji açığa çıkararak, patlayan büyük yıldızlar… Astronomi tarihinde, bazıları çıplak gözle bile gözlenebilmiş…

Astronomlar, AT2020mrf’nin, x-ışığı tayfında, tipik bir Süpernovadan 10,000 kat daha parlak olduğunu söylüyor…Son yıllarda gözlenen bu gibi çok-parlak gök cisimlerine, astronomlar, ‘cow-like/cows’ Süpernovalar adını verdiler…Bunların ilki, 2018’de keşfedilen, AT2018cow’du…

Diğer Süpernovalardan farklı olarak, ‘cows’ tipi Süpernovalar x-ışını ve radyo-dalgası frekansında çok parlak olarak ışırlar… (Süpernovaların çoğu görünür ışık frekansında ışıma yapar…)

Astronomlar Yuhan Yao ve Shri Kulkarni (California Institute of Technology), Anna Ho (University of California, Berkeley) ve Daniel Perley (Liverpool John Moores University, İngiltere), bu patlamayı ilk olarak Haziran 2020’de, ZTF’nin (Zwicky Transient Facility; Polamar Observatory, Kaliforniya) optik teleskopuyla belirledi…. Bu gök cismi, o tarihte, astronomların fazla ilgisin çekmedi…!

Nisan 2021’de, bu gruba katılan bir Rus bilim insanı, Spectrum-Roentgen-Gamma (SRG) x-ray observatory’nün topladığı veriyi incelerken, ZTF verisyle aynı bölgeden gelen bu çok parlak ışıma kaynağı dikkatini çekti…

Yao, bu ver benzerliğini dikkate alarak, gerçekleştirdiği araştırma sonunda, AT2020mrf’nin ilk belirlenmesinin üzerinden bir yıl geçmesinden sonra bile, bu gök cisminin hâlâ, orijinal bir ‘cow’a kıyasla, 200 kat daha fazla ışıma yaptığını belirledi…

Astronomlar, ‘cow’ların bu kadar büyük miktarda ışıma yapmalarının, patlayan yıldızdan geriye kalan maddenin oluşturduğu çekirdekte oluşabilecek bir Kara Deliğin veya Nötron Yıldızının, hızla dönüşü sayesinde, Süpernovaya bu enerjiyi sağladığını düşünüyor…

Görünen o ki, gökyüzünde keşfedilecek daha çok şey var…

Ama, bazı insanlar, gözlerini gökyüzü yerine başkalarının topraklarına dikmeyi tercih ediyor…

‘Hasta ruhlarını’ tatmin için…!

Yararlanılan Kaynak:

https://www.scientificamerican.com/article/record-breaking-supernova-is-part-of-a-new-class-of-objects/#:~:text=The%20night%20sky%20is%20filled,from%20distant%20sources%20in%20space.

Fransız Milletvekili ve İş İnsanı Olivier Dassault’un bir helikopterle 7 Mart 2021’de geçirdiği kaza sonunda aydınlandı…!

Fransız Yetkililer, meydana gelen bu kazayı ‘inanılmaz bir gizlilik içinde’ yürüttü…!

Haliyle, meydana gelen bu kazanın sebepleri hakkında daha önce bilgi edinemedik ve paylaşamadık…!

Yukarıdaki video bu kazanın neden ve nasıl meydana geldiğini açıklıyor…

Herne kadar Fransızca konuşulsa da, gösterilen fotoğraflardan bu kazanın, çevredeki ağaçlara çarpan helikopterin kuyruğunun havada kopması sebebiyle, savrularak yere çakılması sonunda meydana geldiği anlaşılıyor…

Yine bu video’da vurgulanan diğer bir husus, Dassault’un ‘Pilot Koltuğunda’ (karşıdan bakışa göre Sağ koltuk) oturduğunun belirlenmiş olması… Bu oturuş pozisyonundan, bu son uçuşta, helikopteri Dassault kullanıyor olabilir…sorusu akla geliyor…!

Benzerlik kurulabilecek başka bir helikopter kazası, 7 Eylül 2018’de Bostancı (İstanbul) açıklarında denize düşen bir helikopter… Bu helikopterde de, Pilot Koltuğunda, Helikopter’in Sahibi bir İş İnsanımızın oturduğu belirlenmişti…!

Neticede, kazaları/kaza incelemelerini/kaza bulgularını gizlemenin tek faydası (!) benzer başka kazalara ortam hazırlamaları…Bu konuda bizim havacılığımızın sicilinin de ‘sorgulamaya muhtaç’ olduğunu belirtmekle yetinelim…

Dassault kazasının incelemesinde-bize göre-aşırı ‘ketum davranan’ Fransız Yönetimini ‘alkışlıyoruz'(!)..!

(Kaynak: universetoday.com)

Andy Tomaswick’in universetoday.com’da 21 Şubat 2022’de yayımlanan haberinde, astronomların, birbirine uzakta dolanan Kahverengi Cüce ikilisi (Twin Brown Dwarf) keşfettiği duyuruldu…!

Bu iki gök cismi birbirinden Güneş-Plüton uzaklığının üç katı bir uzaklıktan dolanmakta… Bu gök cisimleri Keck Gözlemevinde gerçekleştirilen gözlemlerle belirlendi…

Gravitasyon kuvvvetinin uzaklığın karesiyle azaldığı/zayıfladığı iyi bilinen bir husus… Yine de, çok büyük uzaklıklara rağmen, gravitasyon gök cisimlerinin hareketini etkileyebilmekte…; arada gravitasyonel-bağ oluşmasını veya bu bağın korunmasını sağlayabilmekte…

CWISE J014611.20-050850.0AB adıyla kaydedilen bu gök cismi-ikilisinin keşfi, UC San Diego’s Cool Star Lab’ın gerçekleştirdiği gözlemlerle gerçekleştirildi…Bu gözlemlerde ayrıca, Near-Infrared Echellete Spectrometer (NIRES) ekipmanı (instruments) da kullanıldı…

Kahverengi Cüceler, yeterince güçlü görünür-ışıma yapamadıklarından, daha ziyade, yayımladıkları kızılötesi ışıma sayesinde gözlenebilmekte…

Araştırma grubundan Prof. Adam Burgasser (UCSD) çok az ışıma yapması sebebiyle, sistemin ikinci Kahverengi Cücesini belirlemenin çok zor olarak gerçekleştirildiğini söylemiş… Her şeye rağmen, Keck’in kızılötesi ışıma izleme kabiliyeti bunu mümkün kılmış…

Araştırmacılar, önce, WISE (Wide-field Infrared Survey Explorer) verisinden ve Citizen Science Project (Backyard Worlds: Planet 9) verisinden yararlanmış… Bu kapsamda, 3000 kadar Kahverengi Cüce verisini analiz etmiş… Bu veriyi Dark Energy Survey verisiyle karşılaştırmış…

Sonunda, bu keşfi gerçekleştirebilmiş…

Astronomi…biraz, ‘zor zanaat’…!

Yararlanılan Kaynak:

Twin Brown Dwarfs Discovered, Orbiting one Another at Three Times the Distance From the Sun to Pluto

Canlı yayım… saat 21:00’da…

SpaceX’in 46 adet Starlik Uydusunu Cape Canaveral Space Force Station (Florida)’dan yörüngeye gönderişi biraz sonra…

Uyduların yörüngeye gönderilmesinden sonra, Falcon-9’un ilk kademesi Atlantik Okyanusundaki bir platforma indirilecek…

Dış ve İç Basında 15 Şubat 2022’de yayımlanan bir haberde, Türk Bilim İnsanlarının iki öte-gezegen keşfettiği duyuruldu…!

Yaptığımız kısa bir araştırmada, bu haberin, özellikle Dış-Basında fazla ilgi görmediğini belirtelim…

Bu konudaki en güvenilir haber ‘arxiv.org’da yayımlandı… Bu site, yayımlanmak üzere sunulan bilimsel makaleler hakkında ‘ön duyuru/bilgilendirme’ yapan bir site…

Bu sitedeki haberde, Ekrem Murat Esmer, Özgür Baştürk, Selim Osman Selam, Sinan Aliş adlı araştırmacıların, çift-yıldız sistemi olan Kepler-451’in yörüngesinde dolanan ikinci ve üçüncü gezegeni belirledikleri duyuruldu…

Bu araştırmacılar, bu keşifte, ‘tutulma süresindeki değişimlerin ölçümü ve analizi’ (eclipse timing variation analysis) metodunu kullanarak bu keşfi gerçekleştirdi… (Bu metotta, astronomlar (veya gözlem aracı), ‘Geççek Geççek’ diye bekleyerek, olası öte-gezegenin (eğer şanslıysalar) yıldızın önünden geçmesini beklerler…Bu geçişin yıldızın parlamasında yol açacağı azalma ve periyodu ölçülerek, yıldızın önünden bir gezegenin geçişi teyid edilebilir…Buna ‘transit metodu’ denilmekte…)

Keşfedilen bu ki gezegenden yıldızlara yakından dolananın periyodu 43 gün, minimum kütlesi de Jüpiterin kütlesinin 1.76 katı kadar… Uzaktan dolananın ise, periyodu 1800 gün kadarken, kütlesi de 1.61 Jüpiter kütlesi kadar…

Bu araştırma kapsamında, varlığı daha önce belirlenmiş olan gezegen Kepler-451b’nin dolanım periyodu da 406 gün olarak netleştirilmiş…

Keşfedilen bu iki gezegen, 1001 ışık yılı uzaklıktaki yıldız çifti Kepler-451’in yörüngesinde dolanmakta….

Gerçekleştirilen bu keşfin detaylerı yukarıdaki videoda açıklandı…

Bu son keşif, TÜBİTAK 1336 Programı kapsamında gerçekleştirilmiş…

Bu gezegen keşfinde, TÜBİTAK’ın Antalya’daki gözlemevindeki (TUG) bir metre çapındaki teleskobu da kullanılmış…

‘Kepler’ ön adıyla belirlenen yıldız, yıldız sistemi ve gezegenler, öncelikle, NASA’nın ‘Kepler’ adlı aracıyla gözlenen/araştırılan yıldızlar/yıldız sistemleri…

Mevcut kurallara göre, bir öte-gezegenin keşfi iki aşamada gerçekleşmekte… Öncelikle, varlığı-bir şekilde-ileri sürülen bir öte gezegenin, ikinci aşamada, varlığının başka ekipler tarafından ve başka gözlem araçları kullanılarak teyidi gerekmekte… Ancak bu iki aşama geçildiğinde gezegenin keşfi kesinleşmiş olmakta…!

Bu ‘keşifte’, NASA’nın Kepler ve TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) Teleskoplarıyla toplanan verinin yanında, Ankara Ünivesitesi Kreiken Gözlemevindeki 80 cm çaplı teleskopun, İstanbul Üniversitesinin ve Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi Ulupınar Gözlemevindeki 80 cm çaplı teleskopun ve TUBİTAK’ın TUG Gözlemevi (Antaly) teleskobunun da kullanıldığı anlaşılıyor…

Bu ‘keşifte’ yıldız çiftinin ‘tutulma zamanları’ (eclipse times) üzerinden bir araştırma yapılmış…

Araştırmacılar, Kepler-451’in, Kepler-47’den sonra, etrafında ikiden fazla gezegeni olan ikinci yıldız-sistemi (binary star system) olduğunu söylüyor…

Bu konudaki araştırma ‘Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’de (Oxford University Press) yayımlanmış olduğu beyan edilmiş olsa da, bu araştırma makalesinin bu Dergi tarafından yayımlanmak üzere kabul edildiği ve henüz yayımlanmadığı anlaşılıyor… (Biz ulaşamadık…)

Araştırma grubundan Prof. Selam, yaptığı açıklamada, ‘keşfedilen’ bu yeni gezegenlerin kararlı yörüngelerde dolandıklarını söylemiş… Prof. Selam, ayrıca, Ankara Üniversitesi araştırmacılarının Türkiye’den ilk gezegen-keşfedenler olduğunu da vurgulamış…!

Selam’ın verdiği bilgiye göre, yörüngesinde gezegen belirlenen yıldız-çifti sayısı yirmiikiye ulaştı… Bunların tümü, hidrojen ve helyum içeren ‘gaz-devleri’… (Hidrojen ve helyum, evrende ilk olarak ve (sentezlenmesi, nispeten, az enerji gerektirdiğinden, bolca sentezlenen ilk iki madde…)

Kepler 451 yıldız sistemi, yüzey sıcaklıkları 2580 ve 29,000 santgrad derece olarak ölçülen, ‘Cüce’ (Dwarf) ve ‘Cüce-altı’ (Sub-dwarf) iki yıldızdan oluşmakta…

Yararlanılan Kaynaklar:

https://arxiv.org/abs/2202.02118

https://www.raillynews.com/2022/02/Turkish-scientists-discovered-two-planets/

Turkish astronomers discover 2 new planets in the Kepler-451 system

(Günün Seçimi)

NASA’nın Cygnus Kapsülü fırlatılıyor… TSİ 20:15’te…

Elizabeth Howell’in, space.com’da bugn yayımlanan haberinde, Güneşte büyük bir patlamanın meydana geldiği duyuruldu…

Bu habere göre, bu patlama, bugüne kadar, tek bir karede görüntülenen en büyük patlama…!

Güneş Patlamaları (Solar Eruptions) bu amaç için gönderilmiş uzay araçları tarafından izlenmekte…

NASA ve ESA (Avrupa Uzay Ajansı) tarafından gönderilen Solar Orbiter aracı bu patlamayı görüntüleyen araç…

Güneş Patlamaları ile Güneşin dışına doğru saçılan madde (Solar plasma), Güneşin yüzeyindeki çok güçlü manyetik alan sebebiyle, bu alan çizgileri etrafında yoğunlaşarak (Solar prominences; Coronal Mass Ejections), görüntülenmelerini kolaylaştırır… Bu maddenin bir kısmı Güneşin gravitasyon kuvvetinden kurtulamayarak, Güneşe geri dönerken (yağarken), bir kısmı ise Güneş Rüzgarları halinde Güneşten uzaklaşır…; uzayın derinliklerine yayılır… Güneş, böylece, maddesinin bir kısmını kaybeder…

Dünya yönüne doğru fışkıran bu Güneş Rüzgarları (elektrik yüklü atom-altı parçacıklar), başta yörüngedeki uydular olmak üzere, Dünya yüzeyindeki elektrik dağıtım şebekelerine de zarar verebilmekte…

Son günlerde meydana gelen böyle bir olay sebebiyle, Elon Musk’ın mini-uyduları Starlink’in kırk kadarının kaybedilmesine yol açmıştı…!

15 Şubat 2022’de gözlenen son büyük Güneş patlamasında, neyse ki, Güneşten fışkıran ve uzaklaşan madde Dünya-yönünde değildi…

Güneşi gözleyen diğer ESA/NASA aracı olan SOHO (Solar and Heliospheric Observatory), gözlem için Güneşi perdeleyen bir yöntem kullandığından, aldığı görüntülerde güneş diski gizlenmiş olarak , sadece fışkırmalar gösterilmekte…

Solar Orbiter aracı ise, aynı anda hem Güneş Diskini, hem de, fışkıran maddeyi tek bir karede (süreklilik sağlayarak) görüntüleyebilmekte…Yeni olan durum bu…!

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/solar-orbiter-huge-solar-eruption-february-2022