 Şimşekler suyun oluşumunda katkı sağlar….(Kaynak: spacedaily.com) |
Dünyadaki suyun nereden geldiği konusu, haliyle ve haklı olarak, bilim insanlarının önündeki önemli sorulardan biri… Bu soruya onyıllardır cevap aranmakta… Cevaba da her yıl biraz daha yaklaşılmakta…
Spacedaily.com’da 15 Şubat 2022’de yayımlanan bir haberde, Dünyadaki suyun kaynağı hususunda yeni bir cevabın bulunduğu duyuruldu…!
Dünyadaki yaşamın önşartlarından biri suyun mevcut olması… Su, mikrobik hayatın başlayabilmesi için bir önşart… Su olmazsa ne olur…diye soracaklara cevap: Mars olur…! (Mevcut haliyle, Marsın mevcut olması yine de çok sevindirici bir durum… Mars, Dünyaya en fazla benzeyen bir (ikinci) gök cismi…! Dünya gibi başka gezegenlerin/gök cisimlerinin mevcut olabileceğinin en büyük kanıtı…; tabi, ‘görebilecek gözler için’…!)
Dünyadaki suyun, Dünyanın oluşum sürecinde mevcut olmuş, bu süreçten günümüze kadar kalmış olduğu hususu, bilim insanlarının iddialarından sadece biri… Dünya gibi diğer gök cisimlerinin, içinde su/sulu-bileşik barındırabilen tozun/taşların bir araya gelmesiyle başlayan oluşum sürecini takiben, bir kısmi/tamamen ‘ateş-topu’ süreci yaşadığı yeterince bilinen bir husus… Takiben meydana gelen göktaşı yağmurları da, Dünyad-bir şekilde- mevcut olabilecek suyun kısmen veya tamamen kaybedilmesine yol açan başka bir süreç… Dünyadaki volkanik/bazalt kayaların mineral yapısının ancak, yaşanacak böyle bir süreçte oluşabileceği biliniyor…
Bir bşka görüşe göre, Dünyadaki su (en azından, büyük kısmının) Dünyaya çarpan göktaşlarıyla taşındı… (Basit bir laboratuvar deneyinde, kapalı/kontrollu ortamda ısıtılan kayalardan su elde edilebilmesi mümkün…’Taşı sıksan suyunu çıkarırsın’…sözü bu tecrübeden kaynaklanmış olmalı…!)
Dünyaya su taşıyan ‘şeyler’ içinde ilk akla gelenler göktaşları…; ister ‘kuyruklu’ olsun…, isterse ‘kuyruksuz’…
Kuyruklular, haliyle, kuyrukluyıldız olarak bilinenler…Kısaca, çekirdeklerinde önemli ölçüde su-buzu bulunduran gök cismleri…
Diğer grup ise asteroidler…; kuyrukluyıldıza kıyasla, çok daha az oranda su-içeren, suyunun bir kısmını zamanla kaybetmiş ya da, sınırlı miktarda sulu-bileşik barındırabilmiş gök cisimleri…
Lawrence Livermore National Laboratory (LLNL)’deki bilim insanları, Dünyadaki suyun kaynağı olarak, yeni bir cevap bulduklarını düşünüyor… Ay’dan getirilen kaya parçalarını inceleyen bu bilim insanları, Ay’ın doğumuna yol açan gök olayının Dünyadaki suyun da kaynağı olabileceğini ileri sürdü…!
Gezegenbilimciler, son dönemde, Ay’ın, Mars büyüklüğündeki bir (başka) gezegenin (Theia) Dünyaya çarpması sürecinde doğduğunu ileri sürdü…
Dünya yüzeyinin %70’i suyla kaplı olsa da, Güneş Sistemindeki diğer bazı gezegenlerle kıyaslandığında, gezegenbilimcilerin, nispeten kuru olarak kabul ettiği bir gezegen…!
Ayda ise, bazı su-içeren mineraller ve kutup kraterleri hariç tutulursa su hiç yok…(Bu sebeple, Ay’da yazlık almayı düşüneceklerin işleri-biraz-zor olacak…!)
Bu (olası) çarpışma Dünyaya suyu getirirken, haliyle, Dünyada (ve Dünyanın bir parçası olan Ay’da) mevcut olan su gibi bazı ‘uçucu’ (volatile) maddenin de uzaya kaybedilmesine yol açmış…
Ay kayalarının izotopik yapısını inceleyen araştırmacılar, Dünyanın ve ona çarpan diğer gezegenin, çarpışmadan önce, çok düşük seviyede ‘uçucu madde’ (volatile elements) içerdiğini belirlediler…Araştırmacılar, Dünya-Ay sistemindeki radyoaktif ‘Rubidium’ oranını belirleyebilmek için, uçucu ve radyoaktif bir izotop olan Stronium-87’den (87Sr) Rubidium-87’nin (87Rb) oranını hesapladılar…
Sonuç olarak, Dünyanın ve ona çarpan diğer gezegenin, çarpışma öncesinde, çok kurak (susuz) olduğunu anladılar…
Araştırmacıların vardığı *sonuç ilginç…: Dünya ya, doğduğunda bugünkü miktarda bir su kütlesine sahipti, ya da, Dünyaya çarpan diğer gezegen -neredeyse-bir ‘su- küresi’ halindeydi…; içinde başka bir (katı) madde yoktu…!
Bu araştırma grubundan Greg Brennecka…: Bu duruda, Dünyadaki suyun kaynağı olarak, asteroidleri (+kuyruklu yıldızları) elimine ettiklerini söylemiş…
Araştırma Grubundan Lars Borg, Dünyaya çarpan gök cisminin ve içerdikleri-sınırlı-madde ile, Güneş Sisteminin oluşum sürecinde, birbirlerine yakın bölgelerde oluşmuş olmaları gerektiğini söylemiş… Kısaca, Dünyaya çarpan gök cismi, bir anlamda, ‘yakın bir komşu’ydu…
(*Kaynak haberi biraz-zayıf-bulduğumuzu da belirtelim…)
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.spacedaily.com/reports/Where_on_Earth_did_the_water_come_from_999.html
(Günün Seçimi)
HAVACILIK VE UZAY 