Bir Nötron Yıldızı ne kadar ‘semirebilir’…? (The heaviest neutron star…!)

‘Yol Arkadaşından’ madde emen bir Nötron Yıldızı (Temsili; Kaynak: NASA; space.com)

Tereza Pultarova tarafından space.com’da 26 Temmuz 2022’de yayımlanan bir haberde, astronomların, ‘semirmiş’ bir Nötron Yıldızını belirlediği duyuruldu…!

Astronomlar, görünmeyen bir ‘Yol Arkadaşına’ madde kaybetmekte olan sönük bir yıldızın yörünge hızını ölçtüler… Bu yol Arkadaşı bir Nötron Yıldızı ve ‘Milisaniye-Tipi’ bir Atarcaydı (Pulsar)…Bu Nötron Yıldızının kütlesinin, bir Nötron Yıldızı için tayin edilen kütle-üst sınırındaydı… (Kaynak: W. M. Keck Observatory, Roger W. Romani, Alex Filippenko; space.com)

Ekseni etrafında saniyede *700 defa dönen bu Nötron Yıldızının daha önce belirlenmiş olanlardan farkı ‘belirlenmiş’ en büyük kütleli bir Nötron Yıldızı olması… (*Şüphesiz, inanılması çok zor bir dönüş hızı…, ama, bilim insanları böyle söylüyor…!)

‘Sextans’ Takım Yıldızı içinde yer alan ve Dünyadan 3000 ışık yılı uzakta olan bu Nötron Yıldızı PSR J0952-0607 olarak bilinmekteydi… Bu Nötron Yıldız 2017’de keşfedilmişti… Bu yıldızın kütlesinin Güneşin kütlesinin 2.35 katı kadar olduğu belirlendi…

Nötron Yıldızları, Dev Yıldızların çekirdeklerindeki yakıtın bitmesinden/nükleer tepkimenin tamamlanmasından sonra, ortaya çıkan basınç dengesizliği sebebiyle, bir Süpernova olarak patlamaları sürecinde, merkeze çöken maddenin oluşturduğu ve kütlesinin büyük kısmı Nötronlardan oluşan yıldızlar… Nötron Yıldızlarının çapı 20 kilometre kadar küçük olabilirken, kütleleri de (Patlayan Yıldızın diğer maddesi süpernova olarak etrafa saçıldıktan sonra) Güneş kütlesi kadar veya biraz daha büyük olabilmekte…

Bu sebeple, Nötron Yıldızları, Kara Deliklerden sonra, Evrenin en yoğun cisimleri olarak bilinmekte…

Eksenleri etrafında yüksek hızlarla dönen Nötron Yıldızları, ışıdıkları (görüntüsü itibariyle bir Deniz Fenerini andıran) Radyo (Frekansında) Dalgaları, X-ışını ve Gama Işını ile belirlenebilmekte… Dünyadan ‘göz kırpan’ bir ışık kaynağı olarak (şüphesiz, büyük teleskoplarla) görünen bu gök cisimleri, ‘Atarca’ (Pulsar’ olarak adlandırıldı…

Birçok Atarca’nın (Pulsarın), ekseni etrafında saniyede bir defa döndüğü belirlenmişken, Atarca PSR J0952-0607, saniyedeki bu yüksek dönüş hızının ve kütlesinin büyüklüğü sebebiyle listenin başına oturmuş oldu…! (Evren, şaşırtmaya devam ediyor…!)

Bilim İnsanları, Nötron Yıldızlarının kütlesi ‘belirlenmiş limiti’ aştığında, bu gök cisimlerinin kendi içine çökerek, Kara Delik oluşturacağını söylüyor…Nötron Yıldızlarının, hacmine kıyasla, çok büyük kütleleri sebebiyle, bilinen atom-yapısı bütünlüğünü koruyamayacağından (yerim dar…durumu…!) proton ve nötronu oluşturan ‘kuark’ çorbasına (free-floating quarks) dönüşeceğini söylüyor…Şüphesiz, bu çorba ‘çok fazla yoğun’ bir çorba…; bir kaşığı 2.5 milyar ton kadar… (Şüphe duyacaklar… ölçebilir…!)

Astronomlar, PSR J0952-0607’in ikili bir ‘Kara-Dul’ (Black Widow) Atarca Sistemi’nin parçası olduğunu belirledi… Astronomlar, Atarca’ların eksenel-dönüş enerjisini Yol Arkadaşlarından emdikleri bu madde sayesinde kazandıklarını söylüyor… Çok sönük olmaları sebebiyle, bu Nötron Yıldızlarının incelenmesinin çok zor…

Astronomlar, bu Atarca’nın kütlesini, kaybettiği madde sebebiyle , kütlesi 20 Jüpiter kütlesine küçülen Yol Arkadaşı yıldızı W. M. Keck Observatory’deki (Maunakea; Hawai) teleskopla gözleyerek ve elde edilen ışık spektrumunu benzer yıldızlarla kıyaslayarak, bu yıldızın yörünge hızının hesaplanmasından sonra, Nötron Yıldızının kütlesini hesaplayabildi… (Biraz ‘fazla-zahmetli’ bir süreç…!)

Bu araştırma makalesi ‘Astrophysical Journal Letters’da yayımlanmak üzere kabul edildi…!

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/heaviest-neutron-star-shredding-companion