(Bu videonun, yavaşlatılarak, tekrar izlenmesi önerilir.)
Bu kaza yaklaşık birbuçuk yıl önce meydana gelmişti…
ABD Deniz kuvvetlerine ait bir T-45 Goshawk, 24 Mart 2021 günkü uçuşta (Orange Grove, Texas, ABD) meydana gelen bir hidrolik sistem arızası sebebiyle düştü… Neyse ki, (yukarıdaki videodan da görüleceği üzere) pilotlar önemli yaralar almadan kurtuldu…!
Bu videodaki kamera kaydında, bu kaza bir tiyatro sahnesinde gibi izlenebildi…
Bu kazanın meydana gelmesinden önce, iniş çalışması esnasında meydana gelen bir hidrolik sistem arızası uçağın ani olarak sağa yatışına sebep oldu…Uçağın yere yakın olması sebebiyle pilotlar, doğru bir karar vererek uçaktan atladı…
Pilotlardan birinin, yanmakta olan uçağa çok yakın bir noktada yere inmiş olması dikkat çekiciydi…!
Geçmişte, yere sağ olarak inerken, enkaz yangını içine düşerek hayatını kaybedenler de oldu…!
*
Bu kazadan sonra, ABD Deniz Kuvvetlerinden yapılan açıklamada:
Bu kazaya sebep olan ‘mekanik arızanın’ normal uçuşlar arasında belirlenmesi mümkün değildi (ki, bu ifade, bu arızanın bu son uçuştan önce uçakta mevcut olduğu anlamına gelmekte !)…ifadesi bize biraz ‘tanıdık’ geldi…!
Yerdeki bir uçak için rüzgar hızı yeterince büyükse, bu rüzgar, ‘çift dalarak’ bir (küçük) uçağı ‘tuş’ edebilir…
ABD’de, halen, devam etmekte olan ‘Ian Kasırgası’ (Hurricane Ian), önce, NASA’nın Artemis 1 (SLS) roketinin Ay’a yolculuğunu engelledi…, sonra da, birçok küçük uçağı ‘tuş’ etti…!
Küçük uçaklar, bu sebeple, riskli havalarda, park yerinde bağlanır/sabitlenir…
Haliyle, bu emniyet tedbiri-bir şekilde-ihmal edilirse, uçağın yere kapaklanması kaçınılmaz olur…
ABD Hava Kuvvetlerinde bir T-38C kazası 9 Şubat 2021’de meydana geldi… Bu kazada Öğretmen ve Öğrenci Pilot hayatını kaybetti…
Bir eğitim uçuşunda meydana gelen bu kazadan önce, pilotlar, Dannely Field Havaalanının(Montgomery, Alabama) 28 numaralı pistine ‘Aletli Alçalma’ (Instrument Approach) yapmaktaydı… Bu piste iniş gerçekleştirilmeden, uçuş Tallahassee üssüne-iniş yapılmak üzere-devam edecekti…
Hava muhalefeti sebebiyle, bu uçuş, dokuz gün ara verilen eğitim uçuşlarından sonra gerçekleştirilen bir uçuştu…
Uçağa kumanda etmekte olan Öğrenci Pilot, piste planlanan yaklaşma manevrasını, planlanandan biraz daha hızlı ve planlanandan biraz daha açıktan manevra (dönüş; circling approach) yaparak gerçekleştirmeye başladı…
Uçağın biraz açıktan dönmesi sebebiyle, Öğretmen Pilot (ÖP), Öğrencisine, nihai yaklaşma ve baş istikametini yakalayabilmesi için, uçağı biraz yatırmasını söyledi…Öğrencisi, Motor Gazkollarını Rölanti’ye (Idle) çekerek Pisti karşılamak için, uçağı 30-35 derece sola derece yatırdı…
Bu aşamada, uçağın hızı 164 KCAS’a (Kalibre Hava Hızı; Knots) azalınca ÖP kumandalara müdahale etti… Uçağı (bu durumdan) kurtarma manevrasına başladı…Bu aşamada, Motor Gaz Kolları -hâlâ-Rölanti (Idle) pozisyonundaydı…Uçağın hızı 155 KCAS’a düştü…Uçak, 250 fitlik (MSL) bir yükseklikten, dakikada 1100 fit’lik bir hızla alçalmaktaydı… Birkaç saniye sonra da yere çarptı…
6 Haziran 2021 tarihinde yayımlanan (iki yıl sonra değil…dört ay sonra…!) Kaza İnceleme Raporunda, bu kazanın ‘Ana Sebebinin’, Uçağın Son Yaklaşmasında ÖP’nin, ‘Uçuşta İçinde Bulunulan (İçine Düşülen) Durumun Farkına Zamanında Varamayarak (situational awareness), tehlikeli bir durum ortaya çıktığı halde, gerekli tedbirleri almaması/gerekli müdahalelerde bulunmaması’ olduğu beyan edildi…!
Öğrencinin de, uçağın uçuşunun bu safhasındaki ‘Hava Trafik’le iletişimde’ fazla zaman ve dikkat harcayarak (task saturated) ve dikkatini (uçuş hızı, yükseklik, alçalma hızı gibi) uçuş parametrelerinde yoğunlaştıramayarak , ayrıca, Gaz Kollarını ‘Rölanti’ konumunda unutarak, bu kazaya katkıda bulunduğu belirtildi…
ÖP’nin de, Gazkollarının ‘Rölantide’ olduğunu farketmemesi (ayrıca, Gaz Açma kumandası vermemiş olması) de bu kazaya katkıda bulunan sebeplerdendi… Öğrencinin, motor gücünü artırmadan, uçağa yatış kumandaları vermesi uçuş hızının hızla düşmesine/azalmasına yol açmıştı… Uçuşun bu safhasında, uçuş hızının 174 KCAS’ın altına azaltılmaması gerekmekteydi…
Bu Raporda, belirlenen başka hususlar da açıklandı… İlgi duyanlar bu raporu okuyabilir…
*
Kısaca…, Eğitim Uçuşlarında ‘Öğretmen Pilot’ların gerekli müdahaleleri zamanında yapmaması’ ilişkili kazalar ‘sivilde’/’askeriyede’ devam etmekte…; ödenen büyük ‘bedellere’ rağmen…!
Jüpiter, bu akşamlarda, Dünyaya son 59 yılın en yakın konumunda görünmekte…
David Dickenson, universetoday.com’da 26 Eylül 2022’de yayımlanan haberinde bize bunu duyurdu…
NASA’nın Ay’a bir türlü gerçekleşemeyen Artemis 1 (SLS) uçuşu, DART’ın asteroide çarpma uçuşu, bolca havacılık kazası Jüpiterin yakınlaşmasını-biraz-ikinci plana itti…! (Jüpiter…her gece orada duruyordu…; telaşlanmaya gerek yoktu…!)
Güneş Sistemindeki gezegenler için ‘karşı konumda olma’ (opposition) olarak adlandırılan bu konumlanma her yıl gerçekleşmekle birlikte, gezegenin yörüngesinin eliptikliğine bağlı olarak, Dünya-Gezegen mesafesi her yıl değişmekte…
Dolayısıyla, Jüpiterin bu akşamları (sadece bu akşam…değil!) gözlenecek parlaklığı nadir gözlenenlerden biri oldu ve olmakta…; Dickenson bu görünümü (26 Eylül akşamı için)-yaşam boyu gözlenebilecek-en parlak görünüm olarak niteledi…!
Gerçi, ‘hayat pahalılığının’ (neredeyse) ‘sarhoş ettiği’ vatandaşın Jüpiteri görecek hali pek kalmasa da, gökyüzünün yeterince açık olduğu bölgelerdeki ‘Gökyüzü Meraklılarına’ Jüpiterin bu görünümünün zevkini çıkarmalarını öneririz…; Günbatımından biraz sonra ve Doğu Ufkunda… En azından, torunlarına gezegenleri anlatmaları için uygun bir fırsat olabilir…!
Haliyle, kaliteli bir dürbünü ve/veya yeterince güçlü bir fotoğraf makinası olanlar Jüpiterin uydularını da görebilir/görüntüleyebilir…
Jüpiter, Dünyaya bu en yakın konumunda bile 591+ milyon kilometre uzakta olmakta… Bir sonraki ‘en yakın’ konumu ise 7 Ekim 2129’da gerçekleşecek…; beklemeyi düşünecekler için biraz fazla uzun bir zaman…!
Pilot, bir Robinson R44 Raven II’yi enerji nakil hattına taktırdı…
Brezilya’da, 21 Eylül 2022’de meydana gelen bu kazada, helikopterde bulunan dört kişi değişik seviyelerde yaralandı…
Helikopterin elektrik teline temasında oluşan ark (şimşek çakması) videoda açıkça görülmekte…
Enerji nakil hatları zayıf (alüminyum) malzemeden yapılmış olsa da, bu hatların en üstüne yerleştirilen çelik halat, orta boy bir uçağı dahi düşürebilecek kadar güçlüdür…
Başta Helikopter Pilotları olmak üzere, Hava Aracı uçuranların bu Enerji (Elektrik) Nakil hatlarını önceden görebilmesi/farkedebilmesi için, bu tellere renkli plastik toplar takılır… haliyle, bunu yapan var…yapmayan var…!
Bu sebeple, yakın geçmişte, eğitim uçuşu yapan bir ‘Akrotim’ uçağımız Konya’da düşmüştü…!
Gündüz gözüyle gerçekleşen bu kazada akla şu soruyu getirdi…:
Pilotlar… Hava Aracı Uçuşunu fazla mı hafife almakta…?
(*Gerçekte ‘Tellere’ helikopterler takılmaz…Pilot veya başka bir ‘şey’ onların takılmalarına sebep olur…!)
Bu kaza da…Almanya’dan…; 24 Eylül 2022’de meydana geldi…
Zlin Z-526 tipi iki uçak havada çarpıştırıldı…!
Leumnitz Hava Meydanında ( Leumnitz Airfield) gerçekleşen gelen bu kazada, biri yaşlı, diğeri genç iki tecrübeli pilot hayatını kaybetti…; güzel iki uçakla birlikte…!
*
Bu kazanın neden meydana geldiği bu videoda açıkça görülmekte…
Havacılık ‘ciddi’ bir iştir…; ‘uçakla dans edilmez’…!
Ashley Strickland’in edition.cnn.com’da bugün yayımlanan haberinde, NASA’nın asteroide çarpacak aracı DART’ın hedefine çarptığı duyuruldu…!
Buhabere göre, bu çarpışma, bu sabaha karşı, (TSİ) saat 02:14’te gerçekleşti…NASA, asteroidle çarpışacak aracı DART’ı (Double Asteroid Redirection Test), on ay kadar önce yola çıkarmıştı. Bulundukları yörünge itibariyle, Dünyaya çarpma riski barındırmayan asteroid ikilisi Dünyadan yaklaşık 11 milyon kilometre uzakta dolanmakta… Bu asteroidlerden büyüğü olan Didymos’un çapı 780 metre, küçüğü olan Dimorphos’un çapı ise 160 metre kadar…
Dimorphos’un çarpmadan saniyeler önceki görüntüsü. (Kaynak: NASA; cnn.com)
NASA’dan yapılan açıklamada, bu çarpışma ile Didymos’un yörüngesinde (yörüngede dolanma periyodunda) ne kadar değişimin gerçekleştiğinin anlaşılabilmesi için iki ay kadar bir sürenin gerektiği söylendi…
Didymos ve Dimorphos, Plutun-Charon ikilisi gibi, ortak bir kütle merkezi etrafında dolanmakta…
NASA, yıllar önce de, ‘Deep Impact’ adı altında bir uçuş kapsamında, bir kuyrukluyıldız çekirdeğine araç çarptırmıştı…
DART uçuşu ise, ‘yörünge değiştirme’ amaçlı ilk teknoloji gösterme görevi oldu…!
Dünyaya-Yakın (Dolanan; Near-Earth Objects) Cisimler, Dünyaya 50 milyon kilometreden daha yakın yörüngelerde dolanan cisimler… NASA ve diğer bazı Uzay Organizasyonları bu bölgede dolanan ve Dünya için tehlike oluşturabilecek gök cisimlerini belirlemeye ve onları izlemeye çalışmakta… Bunların 27,000 kadarı belirlenmiş olmakla birlikte, Dünyaya gerçek bir tehlike yaratacakların belirlenmesi her zaman mümkün olamamakta… Bunların son örneği, Şubat 2013’te Chelyabinsk’e (Rusya) düşen göktaşıydı…
Astronomlar Asteroid Didymos’u yirmi yıl kadar önce belirledi…Adı, Yunanca’da ‘İkiz’ (Twin) anlamına gelmekte… Asteroid Uydusu (Moonlet) Dimorphos’un anlamı ise ‘İkili oluşturan’ (Two Forms)…
Strickland, bu haberinde, aracın, çarpma etkisini artırmak için, bu gök cismine yaklaşırken, hızının saatte 21,600 kilometreye kadar artırıldığını söyledi…
Carolyn Ernst ( DRACO Instrument Scientist at the Johns Hopkins University’s Applied Physics Lab) Dimorphos’un yüzey yapısının daha önce araç gönderilerek incelenen Bennu ve Ryugu‘nun yüzeyine benzediğini söylemiş… Kısaca, kütleçekimi etkisi altında bir araya toplanmış irili-ufaklı göktaşı kümesi…; haliyle, bol miktarda uzay tozu ile birlikte…
NASA’daki Bilim İnsanları DART aracının çarpmasıyla, bu gök cisminin yüzeyinde 10-20 metre çapında bir krater açılacağını söylüyor…Bu çarpışma İtalya imali olan LICIACube (Light Italian CubeSat for Imaging of Asteroids) ile (umarız !) görüntülendi…
Bu Mini-Uydu, DART bu gök cismine yaklaşırken, araçtan ayrılarak gözlem yörüngesine yönlendirilmişti…! Bu Mini-Uydu (olası) krater bölgesi üzerinden, çarpışmanın gerçekleşmesinden üç dakika kadar sonra geçti…Bu aracın aldığı (olası) fotoğraf ve video görüntülerinin yayımlanmasının bir süre zaman alacağı söylendi…; kısaca, bugün-yarın değil…!
DART ve bu ikli-asteroidler (Temsili) (Kaynak: Steve Gribben/Johns Hopkins APL/NASA; cnn.com)
Bu çarpışma ile, Dimorphos’un Didymos’a biraz daha yaklaşması bekleniyor… Bu çarpışma asteroid-ikilisinin Dünya etrafındaki yörüngesinde bir değişikliğe yol açmayacak…; böyle söylemiş astronom Chabot…
Dimorphos, Didymos etrafındaki yörüngesini 11 saat 55 dakikada dolanmakta…Bu çarpışma ile Dimorphos’un yörüngesinde belirgin bir değişim beklenmese de, yörünge periyodunun on dakika kadar kısalması bekleniyor ki, bu, Bilim astronomların rahatça ölçebileceği bir zaman farkı…!
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) dört yıl kadar bir süre içinde gündereceği başka bir araçla (HERA), bu gök cisminin yapısının yanında, DART’ın bu gök cisminde açtığı (olası) krateri ve yörüngesinde meydana gelen değişimi inceleyecek…
*
Dünyanın yakın-uzayda dolanan gök cisimlerinin çarpma tehlikesinden korunması için yeni projeler geliştirilmekte…
Yine de, yeni Virüslerden korunması olmak üzere, Dünyanın ‘Enflasyon-Faiz’ gibi ‘insan-yapısı’ tehlikelerden korunması için yapılan çalışmalar-yakın gelecekte-pek yeterli olamayacak gibi görünmekte…!
İşe, ‘Eğitim Sisteminden’ başlamak belki çare olabilir…!
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.