Zirkon “Pırlanta”lar (!)
Güncelleme:
…………………………………..
Önceki haftasonu, bir ‘*Kuyumcu’nun (Çayyolu, Ankara) vitrinindeki duyuruda ‘Pırlantalarda %50 İndirim’ ifadesini görünce, bu sitede daha önce de yayımladığımız, aşağıdaki yazıyı, tekrar yayımlamak ‘farz oldu’…!
*
Kendinizi yoldurmayın…!
Okuyucu, “bu yazının ‘uzay’la ne ilgisi var’…diye düşünebilir…! Hemen cevaplayalım, “çok ilgisi var”…!
Bu yazıda konu edilecek “değerli” ve “yarı değerli” taşların ham maddesinin (atomlarının) tamamı uzay ortamında, nötron yıldızlarında, süpernovalarda, büyük yıldızlarda,… üretildi… Bu yazıya konu olan “gerçek elmas” ise, bu Dünyada, insanlığın ortaya çıkışından birkaç milyar yıl önce oluştu…! Şüphesiz, uzayda, gerçek elmasın oluştuğu başka gök cisimleri de mevcut…
*
Bu yazıdaki konumuz: “kendimizi yolduruyor muyuz”…? Adam (kadın da olabilir…), yüzde yetmiş indirimle “pırlanta yüzük” satıyor… ! İnsanın, “gazeteye yarım kilo sar”…deyesi geliyor…!
Yılın her mevsimi devam eden indirimli satış “furyasına”, yaklaşmakta olan “yılbaşı” sebebiyle pırlanta yüzük (veya diğer ziynet eşyası) satışları da eklenecektir… Muhtelen de eklenmiştir… İnternette, biraz önce yaptığımız kısa araştırmada, %40 indirimli “pırlanta” satışı harıl harıl devam etmekteydi…! Kim, neyi, neden, nasıl bu fiyata satabilir…ne soran var… ne de cevaplayan…! (Bunu Ankara Ticaret Odası’na sorsak, acaba, ne cevap verirlerdi…?)
*
Uzun zamandır rahatsızlık duyduğumuz bu konuyu artık ele almanın zamanıdır dedik…! (Bu konu, her nedense, “habercilerimiz”in (TV, basın,…) yeterince ilgisini çekmemekte… Vebali, onların boynuna…!
Bu konu, oldukça geniş bir konu… Biz bu konuyu, yazımızı okuyucunun rahatsız olmayacağı bir boyutta tutabilmek için, belirli başlıklar altında özetlemeye çalışalım… Daha ileri gitmeden şu hususu da belirtelim: bu yazıda vereceğimiz bilgilerin tamamı (ve çok daha fazlası) İnternet (ve You Tube) ortamında mevcut…
Konuya “pırlanta nedir” sorusunu cevaplayarak başlayalım:
Başvurduğumuz kaynaklardan anlaşıldığı kadarıyla “pırlanta” ham-doğal elmasın (diamond, rough diamond) işlenmiş-kesilmiş haline verilen isim… Bunun içimize sinecek bir İngilizce karşılığını (belki mevcuttur…) biz bulamadık… Bazı kaynaklarda “prenses” (dörtköşe; princess) kesim için kullanılan bir adlandırma olduğu söylenmekte ise de, kısaca, bu adlandırmanın işlenmiş elmasın tamamı için kullanıldığı görünmekte… Tabi… işlenmiş “şey”in gerçek-doğal elmas olması kaydıyla…!
Ham elmasın işlenmesinde (ışıldayacak şekilde kesiminde) adını Dünyaya duyurmuş bir matematikçi ve elmas kesim ustası Marcel Tolkowsky… Bu kişinin 1919 yılında “ziynet eşyası dünyasına” duyurduğu kesim şekli (dairesel, konik, 57 yüzlü kesim) bu sahaya bir standart getirmiş… Pırlanta sözcüğü, öncelikle, bu kesim şekli için kullanılmış olsa da, çok yüzlü kesim şekli aşağıda örneklenen başka ana-görünümler (fantazi: oval, damla, prenses, markiz, oktagon, kalp ve baget) için de kullanılmış…
Değerli taş kesim şekilleri.
Pırlanta adlandırması, özellikle Ülkemizde, işlenmiş her türlü “değerli-görünümlü” taş için kullanılır olmuş…!
Tolkowsky Kesimi
Bu noktada, bu sahada kullanılan ağırlık birimini de açıklamak gerek: “Değerli/değerli-görünümlü” taşlar için kullanılan ölçü birimi olan “Karat”(Carat) nedir…? Karat’ın kökünün “Keçiboynuzu Çekirdeği”ne dayandığı söylenmekte… ! Bir Karat = 0.2 gram (veya 200 miligram)…
Kısaca, size satılmak istenen “Pırlanta” (!) taşın “1 Karat” olduğu iddia ediliyorsa, tartıldığında, en az beş gram gelmesi gerekir… (Tabi…Kuyumcunun yapacağı tartıyı izleyebilirseniz…!)
*
Bu noktada, biraz, “doğal-elmas” (diamond) konusuna girelim…:
Doğal-gerçek elmas saf karbondan oluşmakta… Saf karbon, çok yüksek sıcaklık ve basınca maruz bırakıldığında, kristal yapısı (atomlarının dizilme şekli) değişerek elmasa dönüşür… Çok pahalı ve zahmetli bir süreç olsa da, bu şartlar- belirli ölçüde- sağlanarak, laboratuvarlarda “sentetik elmas” da üretilebilmekte…! Tabi, üretilen bu “sentetik” elmas, müşterinin farkını gözüyle ayırdedebileceği bir elmas değil… “Elmas-görünümlü” diğer taşları ayırdedemedikten sonra…!
Bilim insanları Dünya’da bulunan elmasın bir ile 4.4 milyar yıl yaşında olduğunu ölçmekte-hesaplamakta…
Elmas, insanoğlunun tanıdığı en sert doğal maddedir. Bir elmas ancak başka bir elmas kullanılarak kesilebilir. Bu sebeple, elmas kesen-işleyen aletlerde, kesici olarak, elmas tozu kullanılır…
Burada, doğal elmasın tabiatta çok nadir bulunan bir taş olduğunu belirtelim… Çok değerli olması da buradan gelmekte… İnternetteki bilgilere göre, tanesi bir milyar lirayı aşan değerde “Pırlanta”lar mevcut…!
Peki, bu gerçeğe rağmen, kuyumcu vitrinlerini dolduran ve Dünya genelinde sayısı milyonları rahatça aşabilen bu yüzüklerin-kolyelerin taşları nereden geliyor…; “Dokuzuncu Gezegen”den mi…? Cevaplanması gereken ana sorulardan biri de bu…!
*
Bizim gibi “yeterince meraklı ve araştırıcı olmayan”lara “Pırlanta” adıyla sunulan taşların tedarik kaynağı olarak iki olası senaryo ortaya çıkıyor… Bunlardan öncelikli olanı: “Elmas-görünümlü” yarı-değerli taşlar… Bunlara İngilizcede “gemstone” veya “semi-precious stone” denmekte… Şüphesiz, bu sınıf taşların büyük bir kısmı bir “Pırlanta” ile karıştırılamayacak kadar farklı görünümdeki taşlar…
Türkçe’ye “değerli taş” veya “mücevher taşı” olarak çevrilen bu sözcük yanılgımızın başlama noktası…! Değerli ama, bir “doğal elmas” (Pırlanta) kadar değerli mi…?
Bir tarihte yolumuz Dünyanın sayılı elmas kesim merkezlerinden birine düşmüş ve orayı bir müzeyi gezer gibi gezmiştik… Ekipten, hali-vakti yerinde olduğu (sonradan) anlaşılan bir üye, eşi için bir “Pırlanta” taş aldı… Sanırım çeyrek karat kadardı… Gözümüzün önünde 15 000 USD ödeyince, bu ticaretin hiç de bize göre olmadığını anlamıştık…!
İşlendikten sonraki görünümü itibariyle Pırlantayı andıran pek çok mineral mevcut… Bunların en başında geleni “Zirkon”…
Aquamarine (2 Karat, İnternetteki açık arttırma başlangıç fiyatı 46 ABD Doları)
Zirkon’un kimyadaki adı “zirkonyum silikat” ( ZrSiO4 ). Dünya genelinde birçok ülkede, ( igneous, metamorphic, sedimentary) kayalardan çıkarılan bir mineral… İkibin yıldan beri bilinen ve ziynet eşyalarında kullanılan bu taş elmas gibi değişik renklerde olabilmekte…İşlendiğinde de pırlantayı andırmakta…! Bu mineral, şüphesiz, doğal elmastan çok daha fazla miktarda bulunabildiğinden, fiyatı da doğal elmasa kıyasla, o kadar yüksek değil… Kuyumcuların yüzde 40-70 indirim yaparak (yaptıklarını iddia ederek !) satabilmeleri bu yüzden… Yine de, yüzüklerde kullanılabilecek irilikteki zirkon taşları doğal ortamda bulmak çok kolay değil… Haliyle, bunları bulmanın belirli bir maliyeti var…
“Zirkon” konusu, göründüğü kadarıyla, biraz daha derin… Zirkon’un bir de sentetik olanı mevcut… Kısaca, “laboratuvarda imal edileni”…! Buna “kübik zirkon” (cubic zirconia) adı verilmekte… Sentetik olarak üretilen “Kübik Zirkon” doğal elmasın oldukça benzeri görünümlü bir taş… Haliyle de, müşteriye “pırlanta” olarak sunulanın da çok büyük bir bölümü…!
Nehir yataklarındaki brikintilerin içinde bulunabilen zirkonun kahverengi renklisi pek değerli değil… Ancak, 1000 santigrad dereceye kadar ısıtıldığında rengi maviye dönüşen bu taşa değer kazandırmak mümkün… “Sahi…, sizin tektaşınız “ısıl işlemle (beyaz, şampanya, mavi, yeşil, sarı, gül, bal, şeftali,…) renklendirilmiş”… olandan olabilir mi…?
Doğal Zirkon
Sonuç olarak, “renksiz zirkon” taş “doğal-elmas” (Pırlanta) kandırmacasının “esas” oyuncusu (fraudulent substitute) ….! Tabi…, bu oyunu seyretmek isterseniz…!
“Pırlanta” (doğal elmas) görünümlü taşları gerçeğinden ayırmanın birçok yolu mevcut… Bunların bir kısmı, herhangi bir müşterinin dahi uygulayabileceği yöntemler…Bir örnek olarak, yüzüğe takılı olmayan yarı-değerli taşı (zirkonu) belirlemenin çok basit ve kolay bir yolu, altına yerleştirilecek yazılı bir kağıdı (bir büyüteç olarak) ne şekilde gösterdiğinin incelenmesi… Burada, kullanılan yöntem, hakiki elmasın ve diğer taşların ışığı kırma indisinin farklı görüntülere yol açması… Merak edenler, You Tube’de bu konudaki kısa videoları izleyerek bilgi sahibi olabilir… Taşın ışığı yansıtma becerisinin (reklenme, parlaklık,…) incelenmesi, biraz daha göz tecrübesi gerektiren, ancak, ilgi duyanların kabiliyetini geliştirebileceği bir saha…
Tüm bu olumsuz-görünümlü tanıtımımıza rağmen, zirkon taşlı yüzük satınalınmaması gereken bir ziynet eşyası değil… Ne alındığının bilindiği ve değerini aşmayan bir ücret ödendiği sürece…! Kaynak dokümanlara göre, doğal zirkonlar genelde sarı, kırmızı ve kahverengi renklerde olurken, ısıtma veya ışık radyasyonuna maruz bırakma yöntemiyle üretilenler, genelde, renksiz, mavi, yeşil ve diğer renklerde olanlar… Yine de, mavi renkteki taşların çok satıldığı söylenmekte…!
Zirkon’un bazı mekanik özellikleri doğal elmasa yakın olsa da, kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı zayıflıkları da mevcut…Bunların başında, birkaç dakikalık süreyle morötesi ışığa maruz kaldığında güzel görünümünün bozularak, kahverengine dönüşebilmesi… KIsaca, Güzellik Salonları zirkonun düşmanı…!
*
Eğer, yazıyı buraya kadar okuduysanız, size %40-70 indirimle sunulan “Pırlanta”nın ne olduğunu artık biliyorsunuz…
Yılbaşı öncesinde, kendinizi (en azından aile bütçenizi) “Yılbaşı…Şeyisi” gibi yoldurup-yoldurmamak, artık, size kalıyor…
Biz, söyleyeceğimizi söyledik…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.siriuspirlanta.com/bilgi/pirlanta-nedir
http://geology.com/minerals/zircon.shtml
HAVACILIK VE UZAY 
Yorum yazabilmek için oturum açmalısınız.