Yakın gökadalar.
(Kaynak: R. Ibata (Strasbourg Observatory, ULP) et al./2MASS/NASA/universetoday.com)
Matt Williams, universetoday.com’da, 3 Ocak 2017 tarihinde yayımlanan yazısında böyle söylüyor…!
Samanyolu gökadasının tek başına olmadığını, gökyüzünde başka gökadaların da mevcut olduğunu astronom Edwin Hubble, 1930’lu yıllarda keşfetmişti…
Araştırmacılar, yakın tarihlerde, Samanyolunun Lokal Grup (Local Group) adı verilen ve 54 gökada-cüce gökada’dan oluşan bir grubun üyesi olduğunu da belirlemişti…
Daha sonraları da, Samanyolunun “Virgo Supercluster” adı verilen daha büyük bir gökada kümesinin parçası olduğu anlaşıldı… Kısaca, Samanyolunun yakın ve uzak komşuları mevcuttu…!
Gökada Andromeda, Samanyoluna komşu bir gökada olarak tanıtıldığından (ve çıplak gözle dahi gözlenebildiğinden), zihinlere, “Samanyoluna en yakın gökada” olarak yerleşti… Gerçekte Andromeda samanyoluna en yakın olan bir “spiral gökada”ydı… Gökadaların en yakını değil…!
Cüce gökadaların varlığı on yılı biraz aşan bir süreden beri bilinmekte…
Mevcut durumda, Samanyolu gökadasına en yakın konumda bulunan gökada, cüce gökada Canis Major (diğer adıyla “Canis Major Overdensity”)…
Bu yıldız formasyonu Samanyolunun merkezinden sadece 42 000 ışık yılı, Dünyadan ise sadece 25 000 ışık yılı uzaklıkta…
Samanyolunun merkezinin Dünyaya uzaklığının 30 000 ışık yılı kadar olduğu dikkate alındığında, bu cüce gökada, Güneş Sistemine (ve Dünyaya) Samanyolunun merkezinden daha yakın bir konumda, gerçekte Samanyolunun-kısmen-içinde yer almakta…!
Bilim insanları cüce gökada Canis Major içinde, büyük bir kısmı yaşamlarının Kızıl Dev safhasında (Red Giant Branch phase) olan bir milyar yıldızın yer aldığını hesaplıyor…
Samanyolunu üç defa saran yıldızlar halkasına Monoceros Ring adı verilmekte…Bu yıldız dizisi daha önce “Sloan Digital Sky Survey-SDSS” çalışmaları esnasında belirlenmişti…
Araştırmacılar bu cüce gökadanın Samanyolu tarafından yutulmuş bir gökadanın kalıntısı olduğunu düşünüyor…
Bir uydu olarak Samanyolunun etrafında dolanan diğer küresel kümeler (global cluster) NGC 1851, NGC 1904, NGC 2298 ve NGC 2808…
Cüce gökada Canis Major’un keşfinden önce, cüce gökada “Sagittarius”un Samanyoluna en yakın gökada olduğu biliniyordu… Bu gökadanın Dünyadan 70 000 ışık yılı uzaklıkta olduğu 1994 yılında belirlendi… Dünyadan 180 000 ışık yılı uzaklıkta olan ve daha önce Samanyoluna en yakın gökada olduğu kabul edilen, şekilsiz cüce gökada Büyük Magellan Bulutsusundan ( Large Magellanic Cloud-LMC) daha da yakındı…!
Cüce gökada “Canis Major’un 2003’te “Two Micron All-Sky Survey-2MASS” ile keşfinden sonra, durum değişti…!
1997-2001 döneminde, Mt. Hopkins Observatory (Arizona) ve Cerro Tololo Inter-American Observatory (Şili)’de gerçekleştirilen ve gökyüzünün yüzde yetmişini kapsayan gözlemlerle, 5700 kızılötesi radyasyon kaynağı belirlendi… (Kızılötesi ışık, görünür ışığa kıyasla, gökyüzündeki gaz-toz kümelerinden çok daha az etkilenmekte…)
Nisbeten soğuk olan Kızıl Cüce yıldızlar çıplak gözle gözlenemezken, kızılötesi ışık gözlemlerinde oldukça kolay bir şekilde gözlenebilmekte…
Bu gökada gözlemleri ve içinde yer alan yıldızların ışığının analizinden gökadaların başka küçük gökadaları yutarak büyüyebildikleri hususundaki düşünceyi güçlendirdi…! Samanyolu da, cüce gökada Canis Major’u ve diğer başka gökadaları yutarak, bu şekilde büyümüş ve büyümekte olan bir gökada…
Herne kadar, gökada Canis Major’u oluşturan yıldızlar “teknik olarak” Samanyolunun bir parçası ise de, bir tanımlama olarak, Canis Major Dünyaya en yakın gökada sayılıyor…!
75 000 ışık yılı uzaklığıyla, 2003 yılından önce, Samanyoluna en yakın gökada olarak bilinen cüce eliptik gökada “Sagitttarius” idi… Dört küresel yıldız grubuna sahip olen ve çapı 10 000 ışık yılı kadar olan bu cüce gökada 1994 yılında keşfedildi… Bundan önce, Büyük Magellan Bulutsusunun Samanyolunun en yakın komşusu olduğu kabul ediliyordu…
Gökada Andromeda (M31) Dünyaya 2 milyon ışık yılı uzaklıkta ve saniyede 110 kilometrelik bir hızla yaklaşmakta…
Bilim insanları, yaklaşık dört milyar yıl kadar sonra, bu gökadanın Samanyolu ile birleşeceğini düşünüyor… Olası sonuç, çok büyük bir gökada…!
Araştırmacılar, Samanyolu gökadasının güçlü kütleçekimiyle, cüce gökada Canis Major’u parçalamakta olduğunu da düşünüyor… Canis major, halen, yapısal bütünlüğünü büyük ölçüde kaybetmiş durumda…! Bu uzun sürecin sonunda Canis Major “ruhunu” Samanyoluna teslim etmiş olacak…
Bu noktada sorulacak soru şu: “Dünyalılar nereli…?”
Cüce gökada Sagittarius’lu…. Hem de, “içinden”…!
Yararlanılan Kaynaklar:
https://www.youtube.com/watch?v=pig-uqRehNM&list=PL2Lz9LTm142wLfFXJN52wYUTYy8Rdn5gR
http://www.universetoday.com/21914/the-closest-galaxy-to-the-milky-way/
