(Kaza inceleme raporundan)
Bugünlerde bu sitede, istemeyerek de olsa, meydana gelen havacılık kazalarına sıkça yer vermekteyiz. Biraz, konuyu önemli gördüğümüzden… Biraz, kazaların peşpeşe meydana gelmesinden… Biraz da, kamuoyu oluşturmaya katkı amacını gütmemizden…!
*
Bu, RRJ-95B kazası, 5 Mayıs 2019’da meydana gelmişti. Uçuşta yıldırım çarpmasını takiben, başarısız bir acil iniş… Hayatını kaybeden insanlar…
Büyük (ticari) uçak kazalarını, öncelikle, ‘avherald.com’dan takip etmekteyiz. Bu sitede daha önce de belirttiğimiz üzere, avherald.com, havacılığın uçuş ve yer emniyetine önemli katkılar sağlamakta. Şüphesiz, bu sitenin kurucusu / yöneticisi Simon Hradecky, Dünya genelinde sağladığı iletişim-bilgi akışı desteği ile bu görevi büyük bir özveriyle yerine getirmekte. (Yine de, Hradecky, egosunu biraz yenebilse; ‘Herşey, çok (daha) güzel olacak !’)
*
Başta da belirtildiği üzere, bu kazanın elektrikli bir atmosfer (thunderstorm) şartlarında, uçağa yıldırım çarpmasıyla başladığı ileri sürülmüştü. Pilot beyanı bu yöndeydi.
‘Avherald.com’da, 14 haziran 2019’da güncellenen haberde, Rusya’nın Havacılık Kazaları İnceleme Kurulu’nun (MAK) bu kazanın ‘Ön İnceleme Raporu’nu yayımladığı duyuruldu ve bu rapor özetlendi.
Meydana gelen kazadan sadece birbuçuk ay sonra yayımlanan bu raporun oldukça kapsamlı olduğu ve yeterince tatmin edici bilgiler içerdiği görünüyor. Bu sebeple, bu raporu hazırlayan ve raporun Dünya kamuoyuyla paylaşılmasına izin veren Rus yetkilileri kutlamak gerek. Umarız, fazla geç olmayacak bir tarihte, bu gibi uygulamaları ülkemizde de görürüz. (Tabi, ‘görmek isteyeceklerin’ sayısındaki artışa bağlı olarak !)
Kısaca, hazırlanan bu raporda:
- Uçağa yıldırım çarptığının delili olarak, uçak üzerinde yeterince iz belirlenmiş. Hücum Açısı Sensörü (Angle of Attack; sağ), Sıcaklık Sensörü (temperature probe; sağ) ve (Buzlanma Dedektörü (ice detector; sağ) bunlardan bazıları.
- Yıldırım çarptığında uçak bir elektrikli atmosfer ortamından (thunderstorm) geçmekteydi.
- Pilot (Pilotlar), bu ortamdan kaçınma manevrasını mevcut kurallara uygun şekilde yapmadı !
- Yıldırım çarpmasıyla etkilenen elektrik sistemi sebebiyle, otopilot, ‘direk moda’ (DIRECT MODE) geçti.
- Pilotlar, iniş öncesi brifingi yapmadı; ‘Yaklaşma’ (APPROACH) çeklistini uygulamadı.
- Uçak 1600 fite (490 metre) alçaldığında ‘Rüzgar Hızı Azalması’ (WINDSHEAR; “GO-AROUND, WINDSHEAR AHEAD) ikazı alındı.
- Yardımcı Pilotun, ‘iniş kararı için alçak kalıyoruz’ ikazına rağmen, Pilot inişi sürdürdü !
- Süzülüş açısının altına inilince ‘GLIDESLOPE’ ikazı alındı.
- İnişte uçağın hızının 287 km/s kadar olması gerekirken, bu hız 315 km/s’ye kadar artırıldı !
- Uçak piste yeterince yaklaşınca, uçağın sistemi, normal davranış olarak, Pilotlara ‘Gazkolunu Geri Çek’ (RETARD) ikazı yaptı. (Pilot, hızı azaltmada gecikti.)
- Pilotun lövyeye (sidestick) verdiği aşırı kumandalar uçağın hücum açısında ani, +/- değişimlere yol açtı. (Pilot induced oscillation.)
- Uçak piste değdiğinde, ‘DIRECT MODE’da otomatik açılmayan (kanatlardaki) sürat frenleri (speedbrakes) Pilotlar tarafından da açılmadı ! Uçak , piste ilk temasta, iki metre kadar yukarıya sıçradı.
- Takiben, lövyenin tutulma pozisyonuna bağlı olarak, gelişen burun aşağı hareketi, uçağın ilk önce burun iniş takımının piste temasına (çarpmasına) sebep oldu.
- Yine, lövye (sidestick) pozisyonuna bağlı olarak, uçağın hücum açısı artıp, pistte sekmeler devam (5.85 g çekildi !) etti.
- Uçağın ilk sekmesini takiben, Pilot motor eksoz gazını saptırma (frenleme) sistemine kumanda ettiyse de, uçağın tekerlekleri havada olduğu için (WOW sinyali tetiklenmediği için), bu kumanda sistemi devreye sokulmadı.(Bu, daha sonra başarıldıysa da, etkili olamadı.)
- Üçüncü (5+ g’li) yere temastan sonra, ana iniş takımları tamamen kırıldı, gövde parçalanırken, sızan yakıt alev aldı.
*
Daha detaylı bilgi almak isteyenler kaynak rapora erişip, bu raporu okuyabilir.
‘Elin oğlu’, büyük uçak kaza incelemesini birbuçuk ayda sonuçlandırabiliyor. Üstelik, elde ettiği bilgi ve bulguları Dünya kamuoyuyla paylaşabiliyor.
Kazalar bir gün önlenecekse, bu, zamanında gerçekleştirilecek incelemeler ve, inceleme sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılabilmesi sayesinde mümkün olabilecektir.
Yararlanılan Kaynaklar:
http://avherald.com/h?article=4c78f3e6/0007&opt=0
https://www.mak-iac.org/upload/iblock/c01/report_ra-89098_pr_en.pdf
